3. Thời kỳ học tập ở Õsaka
Bắt tay vào học Hà Lan học
Tôi không thể làm trái lời anh, nên đành dừng chân ở Ōsaka và xin vào
trường tư thục của thầy Ogata. Đó là vào tháng 3 năm Ansei thứ hai (1855-
ND). Trước đó, khi còn ở Nagasaki tôi đã học Hà Lan học ở nhà ông thông
giám Narabayashi (Do-Lâm) và một ông bác sĩ cũng tên là Narabayashi.
Còn bác sĩ Ishikawa Ōsho (Thạch-Xuyên Đào-Sở) khởi nghiệp ở Nagasaki,
nổi tiếng và quá sang trọng, nên tôi không dám xin vào, mà chỉ đứng ngoài
chỗ điều chế thuốc để học lỏm, có ai tốt bụng dạy cho thì lại gần học.
Nghĩa là, lúc đó, tôi chưa học chính thức thầy nào, nên khi đến Ōsaka, vào
trường của thầy Ogata thì việc học Hà Lan học của tôi mới thực sự bắt đầu
và đã được dạy đọc sách một cách chính quy. Hồi đó, tôi tiếp thu khá
nhanh. Trường có rất đông học sinh, nhưng tôi được xếp vào loại học được
trong số đó.
Anh em cùng ngã bệnh
Năm Ansei thứ hai (1855-ND) qua đi, đến mùa xuân năm Ansei thứ ba,
một chuyện không lành đã xảy ra. Anh tôi đang trong thời hạn làm cho
Kurayashiki của lãnh địa, thì bị viêm khớp, bệnh tình rất nặng. Tay chân
anh dần dần trở nên khó cử động. Lúc tưởng như gần khỏi, thì tự nhiên tay
phải không cầm bút được mà phải viết bằng tay trái.
Cùng thời gian đó, một người đàn anh khóa trên ở trường của thầy Ogata bị
cảm thương hàn. Đấy là anh Kishi Naosuke (Ngạn Trực-Phụ), người vùng
Kashū (Gia-Châu) đã từng giúp đỡ tôi nhiều, nên khi anh ngã bệnh tôi phải
đến chăm sóc. Cùng với tôi còn có anh Suzuki Giroku (Linh-Mộc Nghĩa-
Lục), đồng hương của anh Kishi. Hai chúng tôi ngày đêm thay nhau chăm
sóc đến ba tuần mà bệnh tình không hề thuyên giảm, đành bó tay. Anh
