sống. Thế nhưng, đó chỉ là cách chọn câu sắp chữ hoa văn, chứ những
người như tôi, năm mười sáu, mười bảy tuổi không phải là do chí lớn gì,
mà chỉ vì nghèo, nhưng lại muốn theo nghiệp học hành, có đem chuyện
mình đi kể lể, cũng không ai giúp được, không còn cách nào khác, nên mới
phải tự mình học nghề tẩm quất.
Ý chí của con người, tùy vào hoàn cảnh trong quá trình trưởng thành mà sẽ
lớn lên hay thui chột đi. Những điều đã nói, đã định làm từ thuở nhỏ, không
nhất thiết là thứ có thể đảm bảo cho cả cuộc đời. Cứ theo di truyền bẩm
sinh, theo trình độ học vấn hiện tại và nỗ lực, chắc chắn sẽ giành được
chiến thắng.
Một khoản đầu tư lớn
Mặc dù tôi vẫn nói không rành chuyện buôn bán, nhưng có một lần trong
đời đã thử đầu tư một khoản lớn và đã trôi chảy, đầu xuôi đuôi lọt. Ngay từ
thời Mạc phủ, tôi rất cố gắng viết và dịch sách, còn mọi việc in ấn, đóng
thành sách và đem bán đều phó mặc cho nhà sách. Nhà sách thời Edo
không phải tất cả đều làm ăn bất chính, nhưng họ hay có thói lừa bịp người
khác. Khi bản thảo sách hoàn thành, từ việc thuê người viết lại cho đẹp,
người làm bản khắc, thợ dập khuôn hay mua giấy để làm thành sách cũng
đều do nhà sách đảm nhiệm. Họ cho bao nhiêu, người viết và dịch sách biết
thế. Đó là lệ thường của những năm trước.
Nhìn vào những đầu sách của tôi, thấy số lượng rất lớn và tôi biết, phó mặc
hết cho người khác như thế quả là bất lợi. Những người kinh doanh sách vở
đâu có kiến thức gì? Họ chỉ là những Chōnin không hơn không kém! Thế
nhưng, họ lại luôn tỏ ra có quyền hành trong mọi việc và ra chiều ban ơn
cho những người viết sách như chúng tôi. Điều đó đã thành lệ và chúng tôi
có ca thán cũng như ngẩng mặt lên mà kêu trời, không làm gì được. Việc
cần thiết đầu tiên là phải tập trung được thợ. Từ trước đến nay, nhà sách
nắm hết nguồn thợ. Tất cả họ đều không thuộc quyền quản lý của những
