và là người luôn coi trọng lễ nghĩa trong gia đình võ sĩ, nên khi nhìn vào
gia phong nhà Fukuzawa chắc thế nào cũng lấy làm lạ và cho đó là điều
không nên. Đấy là tôi thầm đoán như vậy.
Không phân biệt đối xử giữa con trai và con gái
Tôi có chín người con, nhưng thực tế không hề có sự phân biệt yêu ghét,
khinh trọng. Tất cả có bốn con trai và năm con gái. Tôi tuyệt nhiên không
thấy sự khác nhau nào ở đấy cả. Người ta, khi sinh được con trai thì vui
mừng ra mặt, khi sinh con gái, nếu không có bệnh tật gì cũng vui một chút,
nghĩa là tự nhiên có một sự đối xử nặng nhẹ khác nhau. Nhưng với tôi,
không thể có chuyện ngốc nghếch như thế. Con gái thì có gì là xấu? Dù cả
chín con tôi đều là con gái, tôi cũng không lấy làm tiếc. Chỉ có điều, bây
giờ tôi có bốn con trai và năm con gái, nên nghĩ như thế là cân bằng, vậy
thôi.
Con trai hay con gái, con lớn hay con nhỏ, tôi đều thương tự đáy lòng như
nhau, không hề có một sự phân biệt nhỏ nào. Một nhà đạo đức đã chẳng nói
một điều cao cả rằng, trong khi đối xử với con người phải “Nhất thị đồng
nhân” đó sao? Hơn nữa, với các con do chính mình sinh ra mà không
“Nhất thị đồng nhân” được thì quả là tệ hại.
Cách chia tài sản cho con gái và con trai
Tuy nhiên, trong ý nghĩ của tôi, mặc dù con trai trưởng cũng giống như các
con khác, nhưng nếu tôi chết đi, con trai trưởng sẽ nối dõi. Mà như thế, sẽ
trở thành trung tâm của gia đình, nên khi phân chia tài sản tôi cho nhiều
hơn các con khác. Hơn nữa, với những thứ mà chỉ có một, không thể chia
cho ai, tôi cũng dành cho con trưởng Ichitarō. Còn lại mọi thứ đều đem
chia đều như nhau.
Chẳng hạn có một chuyện thế này. Khoảng năm Minh Trị thứ mười bốn
hay mười lăm gì đó, không còn nhớ chính xác ngày tháng, tôi đi đến chỗ
