Đây là chuyện của hai mươi năm trước. Tôi cho cả con trai đầu Ichitarō và
con trai thứ Sutejirō vào học Trường dự bị của Teikoku-daigaku (Đế-quốc-
đại học) , nhưng liền sau đó các con bị đau dạ dày, nên tôi cho gọi về nhà
và chữa chạy có khá hơn. Khỏi bệnh, tôi cho vào trường học, con bị đau trở
lại. Ba lần tôi cho con vào học lại, cả ba lần đều ốm đau.
Khi đó, cậu Tanaka Fujimaro (Điền-Trung Bất-Nhị-Ma) đang là Bộ trưởng
Bộ Giáo dục, nên nhiều lần tôi đã nói chuyện. Có lần, tôi còn không ngần
ngại bảo rằng: “Thực tế tôi đã cho con vào Trường dự bị, nhưng nếu Bộ
Giáo dục cứ giữ nguyên cách dạy thế này, chỉ có giết học sinh. Học sinh mà
không chết thì cũng ngớ ngẩn. Chắc chắn là cả tâm lẫn thân đều suy yếu và
thành kẻ tật nguyền, sống dở chết dở mà thôi! Con tôi sẽ phải học ở Trường
dự bị mất khoảng ba, bốn năm. Tôi tạm thời cho con vào đó, nhưng trong
khoảng thời gian này tôi muốn luật về các trường đại học nhanh chóng
được sửa đổi. Cứ để nguyên như vậy, có thể gọi Đại học Tōkyō là “Lò hủy
hoại sức khỏe thiếu niên” mất thôi!”. Nói thế, nhưng cũng không có gì sáng
sủa hơn. Con tôi vẫn như cũ, ba tháng cho ở trường lại phải kéo về nhà ba
tháng.
Không thể chịu đựng được việc học ở Trường dự bị, tôi đành từ bỏ ý định
cho con học ở đó và chuyển vào trường Keiō-gijuku, tốt nghiệp ở một khoa
bình thường, sau đó cho đi Mỹ học ở một trường đại học. Tôi không có ý
nói rằng cách giảng dạy của các trường đại học ở Nhật là tồi, nhưng cách
dạy dỗ quá nghiêm khắc làm tôi sợ như việc bắt các con phải vác một đồ
vật quá nặng, nên đành tránh trường đại học của Bộ Giáo dục. Bây giờ tôi
vẫn nghĩ như vậy. Dù thế nào, cơ thể con người vẫn là quan trọng.
Những ghi chép về tuổi thơ của các con
Trong ý nghĩ của tôi, con người khi lớn lên thường hay muốn biết về mình
lúc còn nhỏ. Người khác thế nào, tôi không biết, nhưng tự tôi nghĩ như thế,
nên viết rất cẩn thận về quá trình sinh ra và lớn lên của các con. Tôi ghi từ
chuyện con sinh vào mấy giờ, mấy phút, ngày tháng năm nào, đẻ khó hay
