các bạn đồng môn: “Hôm nay cậu thấy bài thuyết giảng của thầy thế nào?
Tự nhiên tớ thấy bọn mình vẫn còn dốt quá!”.
Nuôi dưỡng thực lực
Chúng tôi chỉ xuống phố uống rượu, đùa nghịch vào những buổi tối ngay
sau giờ đọc hiểu hoặc ngày hôm sau, vì còn rảnh những bốn, năm ngày nữa
mới đến giờ học tiếp theo. Sau mỗi giờ học, chúng tôi chơi thoải mái như
vậy và gần đến ngày đọc hiểu lại lao vào học. Một tháng có 6 kỳ thi, nên
phải học rất nhiều. Việc đọc được sách hay không là tùy thuộc vào sự có tài
hay bất tài của từng người, nhưng tuyệt nhiên chúng tôi không có chuyện
trí trá hình thức, chỉ cần lấy danh là đã học bao nhiêu năm, lên bao nhiêu
bậc và tốt nghiệp, mà thực sự đã nuôi dưỡng được thực lực của mình. Vì
vậy, hầu hết các học sinh đều đọc sách nguyên văn bằng tiếng Hà Lan rất
giỏi.
Hoạt động sao chép sách
Nhân nói về cuốn từ điển của Hendrik Doeff, tôi xin được kể một câu
chuyện có liên quan. Thời đó, thỉnh thoảng lại có ông lãnh chúa đến đặt
trường sao giúp cuốn từ điển này. Vì vậy, việc sao chép sách vở, từ điển trở
thành một nguồn thu nhập của các học sinh trường Ogata. Thời đó, giá sao
sách tính là một trang Hanshi chừng 10 dòng, mỗi dòng 20 chữ thì một
trang được vài Mon tiền. Nhưng một trang từ điển Doeff viết theo chiều
ngang, gồm 30 dòng, nên sao hết trang đó thì được những 16 Mon. Sau đó,
nếu sao cả phần chú thích bằng tiếng Nhật, còn được cộng thêm 8 Mon
nữa.
Đem so với việc sao chép những cuốn sách thường khác thì quả thực tiền
công sao cuốn này rất hậu. Một trang được 16 Mon, mười trang đã được
những 164 Mon . Nếu thêm phần chú thích bằng tiếng Nhật nữa còn được
thêm một nửa số tiền ấy, tức là 80 Mon. Có người chuyên chép chú thích,
cũng có người chỉ chép phần chữ ngang. Cuốn từ điển Doeff dày 3000
