trang, nên nhân tiền công lên sẽ thành một khoản khá lớn, có thể giúp ích
cho cuộc sống của các học trò. Bây giờ nghĩ lại khoản tiền này không đáng
là bao, chứ hồi đó, tuyệt nhiên không phải như thế.
Thời ấy, một Koku (Thạch) thóc giá 1 Bu 2 Shu, 1 Shō rượu giá từ 160
Mon đến 200 Mon. Chi phí ăn học tại trường một tháng chỉ cần khoảng từ
1 Bu 2 Shu đến 1 Bu 3 Shu là đủ. 1 Bu 2 Shu tiền vàng theo tỷ giá lúc ấy
khoảng 2 Kan 400 Mon tiền bạc, nên một ngày chỉ mất chưa đến 100 Mon.
Một ngày mà chép mười trang cuốn từ điển Doeff là đã được những 164
Mon, có thể để dư ra.
Tất nhiên, không phải ai cũng sao chép sách là đủ tiền đi học, mà đây có
thể nói là một cách kiếm tiền của riêng những người theo Hà Lan học. Tôi
xin đơn cử một chuyện thế này. Edo quả đúng là nơi tập trung các lãnh
chúa, nên không chỉ từ điển Doeff mà những đơn đặt hàng chép sách cho
các học sinh theo ngành Hà Lan học cũng rất nhiều. Tự điều đó làm cho giá
sao sách cao lên. So với Ōsaka thì cao hơn nhiều.
Cậu Suzuki Giroku vốn người vùng Kanazawa, lãnh địa Kaga, là cậu học
trò đã từ Edo xuống Ōsaka học. Lúc đầu, cậu ta không có một Mon nào
trong túi, ở Edo và đã chịu khổ sở, nhưng sau đó nhờ công việc sao sách
mà lập được thân và còn tích lũy tiền nữa. Chỉ một, hai năm mà cậu ta góp
được những 20 Ryō tiền vàng, sau đó dùng tiền này vào trường Ogata học
và trở về quê Kanazawa. Sở dĩ cậu ta có thể làm được như vậy là nhờ vào
Hà Lan học. Trong suy nghĩ của Suzuki, Edo là mảnh đất thuận lợi cho việc
sao sách để kiếm tiền, nhưng riêng việc học nếu không phải là Ōsaka sẽ
không thể học tập đến nơi đến chốn. Cậu ta bảo quyết định theo mục tiêu
đó và mang tiền kiếm được ở Edo để về Ōsaka học.
Say mê với kỹ thuật, công nghệ
Hồi đó, sự phát triển của khoa học, công nghệ còn chưa như bây giờ.
Những thứ như máy hơi nước có muốn xem cũng không thể có được. Ngay
