PHỤC SINH - Trang 166

bọn đó đều ăn lương để diễn cái tấn hài kịch không ai cần đến ấy. - Ừ, giá
mà chúng ta đem dùng một phần trăm những công sức đó để giúp đỡ những
người bị bỏ rơi nầy. Những con người mà chúng ta hiện đang chỉ coi như
những cánh tay những tấm thân cần thiết cho cuộc sống yên ổn sung túc
của chúng ta thôi. - Nhìn khuôn mặt ốm yếu, sợ sệt của anh thanh niên,
Nekhliudov ngẫm nghĩ: Vì nghèo đói anh ta phải bỏ quê ra tỉnh, nếu ngay
từ lúc ấy có được một người thương hại và cưu mang, hoặc là khi anh ta đã
ở tỉnh rồi, sau mười hai giờ làm việc ở công xưởng, giá như lúc anh ta bị bè
bạn lớn tuổi rủ rê đến quán rượu mà có được một người khuyên bảo: "Vania
nầy, đừng đi! Không nên đâu!" thì anh ta sẽ không đi nữa, sẽ không la cà,
tán gẫu và không làm gì bậy bạ cả.
Nhưng suốt mấy năm trời học việc ở tỉnh, có ai thương hại anh ta đâu; anh
ta sống như một con vật, đầu cạo trọc lốc cho khỏi làm ổ chấy, chạy đi mua
vặt cho các ông thợ cả. Trái lại, suốt thời gian ấy, anh ta chỉ nghe và thấy ở
những người nầy và bạn bè có một điều là kẻ nào biết lừa bịp, uống rượu
chửi bới, đánh nhau, chơi bời truỵ lạc mới là người giỏi giang. Thế rồi đến
khi anh ta bệnh tật kiệt sức vì làm lụng quá sức, đến khi rượu chè và truỵ
lạc đã làm anh ta u mê, ám chường, đi lang thang vớ vẩn khắp thành phố,
rồi đến khi chỉ vì ngu ngốc anh ta chui vào một cái kho, lấy mấy cái thảm
chùi chân cũ rích thì chúng ta, toàn những người giàu có, phong lưu, có học
thức, chúng ta đã không tìm cách diệt trừ cho hết những nguyên nhân đưa
người thanh niên ấy đến tình trạng hiện nay, chúng ta lại tưởng là uốn nắn
chấn chỉnh tình hình bằng cách trừng trị anh ta.
Thật là kinh khủng? Không biết rằng ở đây, cái tàn nhẫn và cái vô lý, cái
nào nhiều hơn. Có lẽ cả hai đều đã tới mức độ tột cùng.
Nekhliudov mải suy nghĩ, không chú ý đến việc đang diễn ra trước mắt.
Chàng thấy hãi hùng về cái điều vừa khám phá ra. Chàng lấy làm lạ sao
trước đây người khác cũng không nhìn thấy được điều đó.