PHỤC SINH - Trang 292

ngựa, đồ chơi bằng đồng v.v…
Bây giờ tất cả những điều đó, Nekhliudov thấy rõ ràng, cũng rõ như là:
ngựa mà nhốt trong một cánh đồng cỏ khi gậm hết cỏ sẽ gầy đi rồi chết đói,
nếu không để cho chúng được đến một cánh đồng khác.
Điều đó thật khủng khiếp, không thể mà cũng không được để cho nó tồn
tại!… Phải tìm cho ra một biện pháp trừ bỏ cái tình trạng đó đi, nếu không
thì ít ra cũng không tham gia vào đó. "Cái biện pháp đó thế nào rồi ta cũng
phải tìm ra!", chàng vừa nghĩ ngợi vừa đi đi lại lại trong lối nhỏ hai bên
trồng phong.
Trong giới khoa học, trong các cơ quan chính quyền, trên báo chí, chúng ta
đã bàn luận về những nguyên nhân đẻ ra sự nghèo khổ của nhân dân về
những biện pháp cải thiện đời sống của họ, nhưng chúng ta không hề nói
đến biện pháp độc nhất, chắc chắn có thể cải thiện được là thôi đừng tước
đoạt của họ ruộng đất, ruộng đất đối với họ không thể thiếu được. Chàng
nhớ lại rõ ràng những nguyên lý cơ bản của Henry Georges và cái tâm
trạng mình say sưa những nguyên lý đó lúc bấy giờ.
Chẳng lấy làm lạ sao mình lại có thể quên được những điều đó. Ruộng đất
không thể là đối tượng của sự chiếm hữu cá nhân, nó không thể là đối
tượng của sự mua bán, cũng như nước, không khí; ánh nắng mặt trời vậy.
Tất cả mọi người đều có quyền hưởng thụ như nhau về ruộng đất về tất cả
mọi thứ lợi ích do ruộng đất mang lại cho loài người. Và bây giờ,
Nekhliudov hiểu tại sao chàng đã băn khoăn hổ thẹn khi nhớ lại việc dàn
xếp công việc của mình ở Kuzminxkoie. Chàng đã tự lừa dối mình. Biết là
người ta không ai có quyền chiếm hữu ruộng đất, thế mà chàng lại tự cho
mình cái quyền đó và đem lại cho nông dân một phần tài sản mà, trong
thâm tâm, chàng biết là mình sẽ không có quyền gì hết. Bây giờ chàng sẽ
hành động khác, sẽ thay đổi không làm như ở Kuzminxkoie nữa.
Và chàng nhẩm tính một phương án cho nông dân thuê ruộng đất, để lại
cho họ cả số tiền thuê để họ nộp thuế và chi các khoản tiêu chung cho làng
xóm. Đó không phải là chế độ thuế "Đơn nhất"(1) nhưng với tình trạng
hiện nay thì đó là biện pháp gần giống với chế độ ấy nhất. Vả lại điều chủ
yếu đối với chàng là làm như thế để từ bỏ hẳn cái quyền sở hữu về ruộng