PHỤC SINH - Trang 430

trật tự xã hội hiện hành. Toà án có những mục tiêu riêng của nó: hoặc là cải
tạo…
- Cải tạo tốt đấy cải tạo trong nhà lao, - Nekhliudov chêm vào.
- … hoặc là trừ khử, - Ignati Nikiforovich ngang nhiên nói tiếp, - những kẻ
sa đoạ, chẳng khác gì thú vật, chúng đe doạ sự tồn tại của xã hội.
- Sự thực thì toà án có làm theo hai cách đó đâu. Xã hội không có cách gì
để làm như vậy.
- Thế là thế nào? Tôi không hiểu, - Ignati Nikiforovich gượng cười, hỏi.
- Tôi muốn nói rằng thực tế chỉ có hai hình phạt hợp lý những hình phạt
nầy đã dùng từ thời xưa là nhục hình và tử hình. Nhưng nhờ phong tục thay
đổi, ngày một ôn hoà dần lên nên hai hình phạt đó càng ngày càng ít dùng
đến.
- Đó mới là cái mới đấy; và ở ông nói ra nữa thì thật là lạ!
- Phải, bắt một người phải chịu đau đớn để về sau người ấy đừng tái phạm
cái điều vì phạm nó mà người ấy phải đau đớn nữa, cái đó là hợp lý; và
chặt đầu một kẻ nguy hại cho xã hội cũng thật là hợp lý. Cả hai hình phạt
đó đều có nghĩa hợp lý. Còn bỏ tù một người hư hỏng vì vô công rồi nghề,
vì tập nhiễm theo gương xấu, đặt hắn vào hoàn cảnh được cung cấp ăn mặc
và bắt buộc phải sống vô công rồi nghề, chung đụng với những kẻ hư hỏng
sa đoạ nhất, như vậy là nghĩa lý gì? Hoặc chở họ đi - tiền phí tổn do Nhà
nước chịu, mỗi người đến hơn năm trăm rúp từ tỉnh Tula đến tỉnh Irkusk,
hoặc từ tỉnh Kursk đến…
- Thế mà thiên hạ sợ những chuyến đi do Nhà nước trả tiền đó, và nếu
không có những chuyến đi đó, không có những nhà tù thì ông với tôi,
chúng mình sẽ không ngồi ở đây được, như chúng ta đang ngồi bây giờ
đây.
- Nhà tù không thể đảm bảo cho ta được yên ổn vô sự đâu bởi vì không thể
giam cầm được vĩnh viễn những người bị bắt, có ngày họ sẽ được thả ra.
Trái lại bắt giam họ là dồn họ tới chỗ xấu xa truỵ lạc nhất, nghĩa là càng
làm tăng thêm sự nguy hiểm.
- Ông muốn nói chế độ lao tù cần phải được cái thiện chứ gì?
- Nó không thể cải thiện được. Cải thiện nhà tù tốn nhiều tiền hơn là số tiền