PHỤC SINH - Trang 69

thay đổi về lòng tin như vậy là vì chàng thấy sống mà chỉ tin vào mình thì
thật là khó quá: tin vào mình thì mọi việc đều phải quyết định ngược lại
(cái "tôi") thú vật, nó chỉ tìm những khoái lạc dễ dàng mà hầu như lúc nào
mình cũng phải chống lại nó; còn như tin vào người khác thì chẳng phải
quyết định sẵn trước, ngược lại (cái "tôi") tinh thẩn và lời cho (cái "tôi")
thú vật. Hơn nữa, tin ở mình thì luôn luôn bị mọi người lên án, tin vào kẻ
khác thì chắc chắn được mọi người chung quanh tán thành.
Cho nên Nekhliuzov nghĩ, đọc, nói về Thượng đế, về chân lý, về giầu
nghèo ở đời thì tất cả những người chung quanh đều cho chàng là gàn dở,
thậm chí là lố bịch nữa, ngay cả mẹ và các cô cũng gọi đùa chàng là "nhà
triết học thân mến của chúng ta"; nhưng trái lại, khi chàng xem tiểu thuyết,
kể chuyện cười tục tĩu, đi xem kịch, vui tếu ở nhà hát Pháp, rồi thích thú kể
lại cho mọi người nghe thì ai nấy đều khen và khuyến khích chàng. Khi
thấy phải giảm bớt nhu cầu của bản thân, chàng có mặc một tấm "măng tô"
cũ, hoặc nhịn rượu thì tất cả mọi người đều cho chàng là kỳ khôi, là lập dị;
song trái lại, khi chàng tiêu xài phung phí vào những cuộc đi săn hoặc để
sắm sửa xa hoa, trang trí phòng làm việc của mình thì ai nấy đều khen
chàng là biết chơi, có khiếu thẩm mỹ, và tặng chàng những vật quý giá. Khi
chàng còn trinh bạch và ngỏ ý muốn giữ mình trong trắng cho tới khi lấy
vợ thì cả nhà đều lo ngại cho sức khỏe của chàng; trái lại, khi mẹ chàng
được tin con đã thực sự thành đàn ông và mới phỗng nhân tình của bạn,
một cô ả người Pháp nào đó thì chẳng những bà không buồn phiền mà hầu
như còn vui mừng là khác. Nhưng về câu chuyện đã xảy ra với Katiusa và
việc Nekhliuzov có thể có ý định lấy nàng làm vợ thì cứ nghĩ đến là bà lại
lo sợ.
Lại như việc Nekhliuzov khi đến tuổi trưởng thành đã đem chia cho nông
dân cái gia sản nhỏ thừa hưởng của cha vì thấy quyền chiếm hữu ruộng đất
là bất công, thì cũng vậy việc làm nầy đã khiến mẹ chàng và cả họ hàng
kinh ngạc, mọi người không ngớt lời trách móc chê cười Người ta nói đi
nói lại rằng nông dân sau khi nhận ruộng đất của chàng, đã chẳng giầu
thêm gì mà còn nghèo đi vì họ đã dựng ngay ba quán rượu ở trong làng và
chẳng thiết làm ăn gì nữa. Nhưng đến khi được sung vào đội cận vệ, chàng