Nhưng trong trường học, chỉ có “người có lòng tín nghĩa và danh dự cao
cả” tham gia trong cuộc cạnh tranh mới có thể giành được sự khen thưởng.
Trên thực tế, điều này chỉ tạo ra tâm lí đối địch, ghen ghét đố kị và kiêu
ngạo trong trẻ em, mà không sinh ra sự nỗ lực, đức tính khiêm tốn và tình
yêu thương mà mỗi một cá nhân đều có thể cảm nhận được. Xung đột mà
chúng ta tạo ra theo cách này không chỉ tồn tại giữa tiến bộ xã hội và trường
học, mà còn tồn tại giữa tín ngưỡng tôn giáo và trường học. Có một ngày,
một đứa trẻ nào đó nhất định sẽ để tay lên ngực tự hỏi, phải chăng những sự
khen thưởng giành được trong nhà trường đã trở thành trở ngại ngăn cản nó
bước vào cuộc sống? Hoặc là, khi không đủ khả năng để biện hộ cho bản
thân, trẻ sẽ cảm thấy nỗi hổ thẹn khi bị trừng phạt cũng không làm cho nó
trở thành một “người theo đuổi chính nghĩa” – đó là bài giảng của chúa Kitô
trong lời răn leo núi.
Quả thực là, trong đời sống xã hội đâu đâu cũng tồn tại sự khen thưởng và
trừng phạt, nhưng chúng hoàn toàn khác biệt với sự thưởng phạt trên
phương diện tinh thần. Người lớn đã chấp hành sự thưởng phạt tinh thần, trẻ
em không lâu sau trong lòng cũng sẽ tiếp nhận cách làm này, sau đó cũng
gia nhập vào trong đội ngũ đó, thế là hình thành một thế giới từ thói quen
ước định mà thành. Họ lợi dụng hết mức chế độ thưởng phạt, khiến cho trẻ
em phải tuân theo ý nguyện của họ.
Nhưng, nếu như quan sát xã hội này một cách tỉ mỉ, bạn sẽ thấy nó đang
dần dần được cải thiện, sinh mệnh chịu sự chi phối của lí trí và tư tưởng
cũng đang dần dần đi theo hướng thắng lợi. Gông xiềng của nô lệ đã tạo
thành gông xiềng của các công nhân làm thuê và nó lại theo thứ tự tạo ra
gông xiềng cho người lao động.
Nô dịch ở bất cứ hình thức nào đều sẽ dẫn tới hướng diệt vong. Lịch sử
của loài người tiến bộ, đại diện cho một loạt kết quả thắng lợi của đấu tranh
giải phóng tự do, mà bất kì sự thất bại nào về mặt này đều bị coi là một kiểu
thoái hoá.
Trên một phương thức nào đó, trong trường học cũng tồn tại tác phong
quan liêu giống như chính phủ. Nhân viên tạm thời của từng bộ phận khác
