thức tuyên bố, trả nợ thuế. Từ quan điểm của Vladimir Putin, đấy là
kết thúc hợp logic của một cuộc đấu tranh dài: “Tiền nhận được từ
việc bán các cổ phiếu của Công ty Yukos đã được sung vào công quỹ
(...). Nếu số tiền này từng bị đánh cắp từ người dân, thì nay phải trả
chúng lại trực tiếp cho chính nhân dân” (172).
Ở phương Tây, vụ án Khodorkovsky biến thành một thí dụ tiêu
biểu cho việc thiếu những tiêu chuẩn văn minh trong hành xử và tuân
thủ quyền công dân. Các luật sư quốc tế của Khodorkovsky cùng với
công ty truyền thông của ông ta đã tu chỉnh nốt hình ảnh ông ta. Thêm
vào hình ảnh một nhà tư bản thành công, ăn năn vì những tội lỗi của
mình, được tôn trọng xứng đáng trên trường quốc tế là hình ảnh một
chiến sĩ đấu tranh cho nhân quyền, trong những điều kiện phức tạp đã
một mình tiến hành đấu tranh với chế độ bạo tàn và tham nhũng.
Từ cựu lãnh đạo một tập đoàn, người đã kịp đưa một phần tài sản
ra hải ngoại và bán các cổ phiếu của mình cho các đồng sở hữu tập
đoàn, người ta đúc ra một phiên bản Solzhenitsyn giảm nhẹ. Từ nhà
glam, Khodorkovsky thường xuyên trả lời phỏng vấn báo chí và viết
những bài báo triết lý cho các phương tiện truyền thông đại chúng
phương Tây về tình hình đất nước. Ông trở thành chuyên gia về việc
nước Nga nên thay đổi như thế nào. Cũng như, cuối cùng, chính ông
cũng thay đổi. Khodorkovsky giải thích, cho lời khuyên, lý giải các xu
hướng chính trị thời sự và đưa ra những câu hỏi tu từ. Ông mô tả số
phận nặng nề bất công của mình và nói mình chỉ là nạn nhân của các
hoàn cảnh. “Ở đây, vào thời chuyển đổi sau khi Liên Xô tan rã, luật
rừng thống trị, không ai biết chính xác luật nào đang có hiệu lực. Tôi
sử dụng điều đó, giống như những người làm ăn khác”, ông ta viết
(173). Thế nhưng, phe đối lập lại giữ khoảng cách với ông ta.
Những va chạm giữa các luật gia với tư pháp Nga trở nên kịch
liệt và hung hăng, và những tòa án bị họ tấn công cũng đáp lại tương
tự. Nhóm của Khodorkovsky đã phân tích chi tiết những vi phạm giả
và thật của tòa án và lớn tiếng đưa ra lời buộc tội, rằng tòa án không là
