Q1 - ANH HÙNG LĨNH NAM - Trang 334

chuyện cho nhau nghe về sự tích Tiêu Sử, Lộng Ngọc mà quên truyện
Trương Chi, Mỵ Nương. Những bậc trí giả đàm đạo với nhau về Lưu Bang,
Hạng Võ mà quên mất Hùng-vương, An-dương vương. Họ luận bàn về làm
thế nào để ngăn chận quân Hung-nô không nhập được vào quan ải, mà
quên mất những phương cách đề phòng người Hán nhập Việt.
Dân chúng ca tụng Thái thú, có nhiều người Việt ngu muội còn lập đền thờ
sống y. Dân chúng được lập ấp sống với nhau, họ tự tách rời các ấp của
Lạc-hầu, Lạc-tướng. Thế là các Lạc-hầu, Lạc-tướng không còn lực lượng
hậu thuẫn của dân chúng hầu mong phục quốc nữa.
Ghi chú của thuật giả
Sau này, Hán-sử đề cao Nhâm Diên, Tích Quang, coi như y là người sang
khai hóa ho người Việt. Kể từ thời y, người Việt mới biết trồng ngũ cốc,
mới biết cưới xin. Sau khi Trưng-vương tuẫn quốc, những triều đại Đông
Hán, Tam-quốc (Ngô), Đông Tấn, Tuỳ, Đường (44-924), nghĩa là từ sau
thời Trung-vương cho đến khi Dương Diên Nghệ khởi nghĩa, non một
nghìn năm. Các quan lại người Hán sang cai trị Lĩnh-nam hết sức ca tụng,
đề cao Nhâm Diên, Tích Quang. Bắt dân chúng lập đền thờ. Ngày rằm,
mồng một, ngày Tết, dân chúng phải đến tế lễ linh đình, coi họ như hai
người Hán đầu tiên đến khai phá đất Nam-man, dạy cho người Việt biết lễ-
nghĩa, biết trồng cây, biết chữ thánh hiền. Làm như vậy để dân chúng thêm
tự ty mặc cảm, hy vọng quan lại người Hán là những người mang phúc đức
đến Lĩnh Nam hầu bớt mầm chống đối.
Gần đây, sử gia Trần Trọng Kim cũng đi vào đường sai lầm, coi Nhâm,
Tích là hai người tốt bụng. Sau khi nghiên cứu thư tịch Trung-hoa hồi đó,
nhất là những cuốn phổ của đền thờ anh hùng Lĩnh-nam. Khi tổng hợp lại,
thì tôi thấy khi Nhâm, Tích chưa tới nước ta, dân Việt đã có một nền văn
minh rực rỡ ngang với Trung-nguyên. Lễ giáo, phong tục đã thành, có thua
gì đâu? Đọc cuốn phổ về anh hùng Đào Kỳ, chúng tôi tìm thấy Nhâm, Tích
là hai tên thực dân lớn nhất, muốn đồng hoá đất Lĩnh-nam với Trung-
nguyên, nhưng bị anh hùng Đào Thế Kiệt, Đào Thế Hùng và Đinh Đại phá
vỡ.
Hồi còn thơ ấu, nhiều lần thuật giả được tiền nhân dẫn đi thăm đền thờ