về vụ bị điều tra, thẩm vấn cứ lì lợm, kiên quyết là chắc ăn. Không những
còn lưu luyến dứt không ra với cuộc đời tự do vừa mất, tôi còn ngây ngô
đến độ cứ bực bội mãi vì đã bị bắt mà còn lại "bắt" luôn khoảng một trăm
cây viết chì Faber! Nằm trong trại Cải tạo nhớ lại hồi bị thẩm vấn tôi đâm
ngượng cho mình quá mềm lòng quá vụng về dại dột. Đáng lẽ tôi phải chì
hơn, nếu trong mấy tuần lễ đầu óc tôi không xáo trộn kịch liệt và tinh thần
sa sút nặng. Điểm duy nhất mà tôi không lấy làm kiêu hãnh thì cũng không
đến nỗi phải hối hận vì nhờ ơn Trời tôi không khai bậy để đến nỗi một
người khác bị bắt oan. Chỉ chút xíu nữa thôi!
Số là mang tiếng sĩ quan chiến đấu ở tuyến đầu thật nhưng Nicolai V. và tôi
quả thực bị vô tù chỉ vì một nguyên do tối ngu ngốc và trẻ con. Mỗi đứa
đóng một nơi, thư từ viết qua lại đều đều chúng tôi còn lạ gì thời chiến chế
độ kiểm duyệt thư từ vô cùng ngặt nghèo. Ấy vậy mà có uất ức, bực bội gì
cứ xổ bừa ra giấy, khỏi che đậy quanh co. Phê bình, chỉ trích là thường.
Dám đả động đến cả Lãnh tụ Vĩ đại dĩ nhiên bằng những ám chỉ, móc
mói… Nào ông lớn muôn năm, nào tổ sư ăn cướp!
Trong các trại Cải tạo mỗi lần mang chuyện cũ ra kể anh em đều ngạc
nhiên cười rũ. Nhiều người cả quyết ngu ngốc một cách ngây thơ như vậy
quả là có một không hai. Chính tôi cũng tin nữa chớ. Nào ngờ có dịp đọc
qua mớ tài liệu về vụ Alekxandr Ulyanov, anh ruột của Lênin mới hay
chính người và các bạn đồng chí cũng bị vồ trong trường hợp in hệt. Nghĩa
là cũng trao đổi thư từ khơi khơi và ngu ngốc như chúng tôi. Trớ trêu nhất
là chỉ có thể vì vậy mà Hoàng đế Alexender Đệ tam thoát chết ngày 1 tháng
3 năm 1887!
Người phụ trách lấy cung tôi là thẩm vấn viên Yezepov. Văn phòng trần
cao, rộng rãi sáng sủa và khung cửa sổ đồ sộ (trụ sở cửa Công ty Bảo kê
mà). Phải có một căn phòng cỡ đó mới chứa nổi tấm hình vĩ đại của Lãnh
tụ vĩ đại, một tấm hình chiều cao không dưới 5 mét, chiều ngang cỡ 4 mét.
Đứng bên cạnh chân dung người tôi chỉ là một hạt cát, vậy mà dám phạm
thượng! Lâu lâu thẩm vấn viên Yezepov còn đứng trước chân dung Lãnh tụ
hét lên rằng: "Chúng ta sẵn sàng vì người mà hy sinh. Chúng tôi sẵn sàng vì
