người mà nằm ra chặn đường xe tăng giặc". Tấm chân dung người đồ sộ
đến nỗi thốt nhiên tôi có cảm giác những giáo điều Lênin chân chính mà tôi
vẫn nhai nhải lâu nay là cả một sự đáng thương và dám xúc phạm tới người
thì tội tôi đành phải là tội chết.
Đúng tiêu chuẩn đang áp dụng thì chỉ cần đưa mấy lá thư ra buộc tội là
chúng tôi đi tù chắc. Ông thẩm vấn viên không cần điều đó khăng khăng
"nhận diện" những ai viết thư cho tôi và tôi gởi thư cho ai
chúng tôi viết thư cho nhau là thường quá và không mấy khi không bất
mãn, chửi đời. Biết thư từ bị kiểm duyệt cũng thiếu gì cách xiên xỏ. Đó là
lý do ông thẩm vấn viên cứ thế vặn hỏi: nếu gặp gỡ nhau thì tụi tôi thảo
luận những gì, bộc lộ những gì và bộc lộ tư tưởng còn phản động tới đâu?
Dĩ nhiên bọn trẻ chúng tôi chỉ "thảo luận" bằng thơ với nhau cũng quá đủ,
có cần gì phải hội họp? Phải thuyết phục, tránh né và chịu nhận một số lỗi
lầm của tuổi trẻ thì ông thẩm vấn viên mới chịu buông tha để xoay qua câu
hỏi khác.
Chiến thuật ruột của tôi đối diện ông thẩm vấn viên Yezepov là bắt buộc
phải thòi ra một phần sự thực, nhìn nhận có thảo luận chính trị gay cấn lắm
nhưng phải lo né tránh, chớ có đụng tới Hình luật. Tất cả phải tuôn ra một
hơi đều đặn, không ấp úng cho phù hợp với tội trạng ngây thơ, ngờ nghệch
và cốt yếu nhất là để ông thẩm vấn viên đầy kinh nghiệm và làm biếng chớ
có sục sạo, chúi mũi vào đống tài liệu trong chiếc cạc-táp mà tôi xách kè kè
từ mặt trận miền Tây về.
Đáng kể nhất là tập Nhật ký Chiến trường viết bút chì, nét nhỏ li ti chữ còn
chữ mất. Tôi tập tọng vô nghề viết văn mà. Biết bao nhiêu chuyện xảy ra,
gặp gỡ hàng ngày, đầu óc nào nhớ cho hết nên tôi ghi đại vô sổ tay! Có
những chuyện rất tầm thường, không nghĩa lý gì ở ngoài chiến trường
nhưng ở hậu phương lại là những đề tài phản động, đáng tống vô tù hết. Kẹt
nhất là những mẩu chuyện tôi viết nhưng do đám bạn bè kể lạI, nếu ông
Yezepov cứ thắc mắc đào bới mãi ắt sẽ không thiếu gì những thằng từ mặt
trận miền Tây được đưa gấp vô trại Cải tạo! Mình tôi đành phải nhận hết,
nhận tư tưởng lệch lạc, nhờ ông thẩm vấn chỉ điểm mới thấy và giác ngộ.
