Alexandre Soljenitsyne
Quần đảo ngục tù
Phần 1
Mối tình Xà lim
Đúng vậy, xà lim và tình yêu cũng có thể nằm chung một chỗ lắm chớ? Có
thể có tình với xà lim lắm. Chẳng hạn như hồi Lêningrad bị địch bao vây cô
lập thì được ở Trung ương khám đường thì còn gì bằng! Nhờ ở tù mà còn
sống chắc. Dưới từng đợt mưa pháo kích thì còn chỗ nào an toàn mà đâu
phải chỗ núp riêng của mấy ông điều tra viên ăn ngủ tại chỗ?
Đâu phải đùa? Những ngày bị bao vây dân Lêningrad có biết đến rửa mặt là
gì, mặt ai chẳng cáu ghét Nhưng tù khám lớn vẫn có quyền 10 ngày tắm
nước nóng một làn. Đồng ý là ngoài hành lang – nơi các cai ngục đi lại – có
hơi nóng sưởi ấm và xà lim thì lạnh tanh. Nhưng ngoài xà lim khám lớn ra
có nhà nào ở Lêningrad còn có nước máy xài và cầu tiêu trong phòng? Mà
khẩu phần hàng ngày của tù đâu có thua người tự do: đồng đều 120 gam
bánh mì. Còn canh thịt ngựa, còn ít cháo loãng, mỗi ngày mà.
Được voi như vậy còn đòi tiên sao? Còn cát-xô biệt giam, còn “chuyến đi
vĩnh viễn” về pháp trường thật, nhưng đó là những chuyện khác, đâu có
liên quan gì với chương MỐI TÌNH XÀ LIM?
Giờ đây anh thử ngồi nhắm mắt hồi tưởng lại những xà lim, tất cả những xà
lim mà anh đã có dịp vô trong những năm dài tù ngục chớ? Chắc anh không
nhớ, không đếm được quá. Có xà lim 2 người, có cái nhét vô 150 mạng. Xà
lim ở vài phút, xà lim ở suốt một mùa hè. Nhưng quên làm sao được xà lim
đầu tiên, cũng như mối tình đầu tiên trong đời người? Anh sẽ nhớ tới nó
như nhớ người yêu, cái khoảng chật hẹp anh chung đụng với những người
bạn đồng tù đầu tiên trong đời, chia sẻ “nơi ăn chốn ở” như cùng với những
người thân trong gia đình.
Vì đó là nhà anh, nơi anh lần đầu tiên được nếm mùi vị điều tra, thẩm vấn
mà cũng chỉ mong sao đời anh đừng phải gặp nữa! Dĩ nhiên nhà tù có trước
anh cả ngàn năm và còn sẽ sống mãi nhưng buổi thẩm vấn đầu tiên anh làm
sao quên nổi?
Nếu kể là chỗ ở thì có xà lim ở cực khổ trần ai. Rận rệp lúc nhúc, bít bùng
