QUẦN ĐẢO NGỤC TÙ - Trang 219

Ilyich là Lênin. Không thể ráp gần Ilyich với “đổ cầu tiêu” được! Rõ ràng
tôi linh cảm Fastenko có gì muốn nói mà chưa có dịp. Chẳng hạn có lần
ông ta nói khơi khơi:
“Chú chớ nên tôn thờ bất cứ một hình ảnh nào.”
Thấy tôi vẫn hăng, vẫn chưa hiểu gì, ông ta bảo thẳng:
“Nghề của chú là Toán học. Con nhà Toán sao lại quên câu châm ngôn của
Descarter kìa? Cái gì cũng phải đánh dấu hỏi. Đánh dấu hỏi hết?”
Lạ quá, đời tôi đánh dấu hỏi đã khá nhiều, song không lẽ cái gì cũng phải
đánh dấu hỏi? Sao lại “bất cứ cái gì”. Gạn hỏi thì Fastenko giải thích:
“Có mấy thằng chính trị phạm kỳ cựu cỡ tôi ngày giờ này còn sống sót? Bị
giết sạch cả. Thủ tiêu luôn cả lớp người từng hoạt động thời 1930. Để làm
gì hả? Chỉ để không cho kết hợp, tụ họp thảo luận.”
Giọng Fastenko ôn tồn, bình thản khi gợi nhớ những sự kiện đáng lẽ phải
gầm thét lên cho động trời. Với tôi chẳng qua lại thêm một tội ác của
Stalin, vạch ra thì ghê gớm nhưng vô bằng. Hiển nhiên đây là một trong
những trường hợp “lọt tai này qua tai kia” không ghi nhận lại trong đầu óc.
Chỉ vì quan điểm xa cách nhiều quá. Vì vậy chuyện Fastenko tôi còn nhớ
rành rành nhưng lập trường, tư tưởng của ông ta chỉ man mán.
Fastenko đọc tên ít cuốn sách, bảo tôi ra tù ráng kiếm đọc. Ít nhất ông ta
cũng hài lòng bày tỏ được chí hướng phần nào chớ tuổi già sức yếu mong
gì sống sót ra khỏi tù phen này? Không ghi chép được mà nhớ không nổi
(chuyện tù thì còn bao nhiêu việc đáng ghi nhớ) tôi chỉ để ý một vài cuốn
hồi đó tôi khoái hơn cả. Chẳng hạn Những tư tưởng bất hợp thời của Gorki
(một sáng tác vô sản vô địch!) hay Một năm ở nước mẹ của Plekhanov.
Đọc lại những gì Plekhanov viết từ 28.10.1917 tôi biết liền tư tưởng, lập
trường của Fastenko:
“Những biến chuyển mới đây làm tôi thất vọng. Không phải vì tôi không
muốn giai cấp lao động chiến thắng, trái lại tôi còn thành tâm nguyện cầu là
khác. Đừng quên nhận định của Engels là không gì tai hại ghê gớm cho giai
cấp lao động bằng lên cầm quyền khi chưa chuẩn bị xong. Thay vì tiến bộ
còn thụt lùi.”
Vì thành tích cách mạng trong bóng tối nên sau khi trở về Nga chính