nhiều tài liệu khác dẫn chứng tù cách mạng thời Nga hoàng trốn thoát ra
ngoại quốc cả trăm cả ngàn) thì vượt ngục hồi đó quá dễ. Chỉ những thằng
làm biếng không vượt ngục nổi! Chỉ kể như một vụ xuất ngoại không mang
theo thông hành vậy. Đã mò tới Hải Sâm Uy mà không có tàu đi vì trục trặc
giờ chót, Fastenko còn lì lợm dùng xe lửa “trốn” ngược trở lại, đi suốt một
nước Nga cho tới Ukraine. Nơi đây ông ta vô Đảng Cộng sản, được cấp
thông hành giả để vượt biên sang Áo.
Công việc trốn tránh dễ dàng và chắc ăn đến độ Fastenko suýt bị lộ tẩy ở
trạm gác biên giới: Ai đời ẩu đến quên mất cả tên giả trong sổ thông hành
giả. Giới chức kiểm soát đã thâu hết 40 cuốn sổ để lần lượt gọi tên trả lại
mà nhè quên không nhớ tên mình thì nguy quá! Fastenko chợt có giải pháp
cấp tốc là nhắm mắt giả vờ ngủ: thấy kêu tên Makarov mấy lần không ai
nhận đã tính liều lĩnh dứng lên lãnh thì may quá có ông Sĩ quan Hoàng gia
tới đập vai đánh thức: “Ông Makarov, ông Makarov. Dậy đi chớ. Pát-po
của ông đây”.
Fastenko sang tới Balê gia nhập nhóm Lênin, Lunacharsky giúp việc quản
trị ngôi trường của Đảng ở Longjumeau. Vừa học tiếng Pháp ông ta vừa để
ý quan sát tình hình và quyết định đi một vòng thế giới để học hỏi. Trước
Thế chiến I, Fastenko sang Gia Nã Đại ở lại làm ăn rồi qua Mỹ ít lâu. Thời
gian ở hai nước này đã “mở mắt” nhà cách mạng Nga: Đời sống dễ chịu,
sung sướng quá, mà tổ chức xã hội vững chắc. Nếu vậy thì cách mạng vô
sản để làm gì?
Thế rồi nước Nga làm cách mạng, sớm hơn dự liệu. Rồi Cách mạng lần
nữa. Như tất cả những người Nga ly hương hăm hở trở về phục vụ,
Fastenko cũng hồi hương nhưng ngọn lửa cách mạng nguội lạnh rồi. Chim
có tổ người có nước thì phải trở về vậy thôi.
Tôi thấy Fastenko quả có gì khó hiểu. Một người như vậy một thời từng là
đồng chí, hoạt động thân thiết với Lênin thiệt sao? Ông ta ít khi nhắc đến.
Nhưng tôi bực bội mỗi lần nghe gọi xách mé, gọi ông ta bằng tên thánh
Ilyich, nhất là để hỏi một câu không mấy sạch sẽ: “Coi, Ilyich, bữa nay tới
phiên đổ cầu tiêu hả?”. Là người thành tâm tôn thờ, với tôi chỉ có một
