Công tố có dịp hiểu thế nào là đổ máu, có cấp cứu cũng chỉ giới hạn được
phần nào. Trong đời Terekhov hắn đã ký án lệnh làm đổ máu bao nhiêu con
người đau khổ rồi?
Ngay cuốn tiểu thuyết Một ngày trong đời Ivan Denisovich cũng bị chỉ
trích là “cố tình khơi dậy những vết thương dĩ vãng”. Nhóm chỉ trích mạnh
nhất là mấy ông Mũ Xanh, cai ngục về hưu. Họ cho rằng cuốn sách có thể
có tác dụng khơi dậy vết thương lòng của những người từng bị đày ải trong
quần đảo ngục tù mới là trớ trêu! Sự thực chính họ mới là những người sợ
“khơi dậy”!
Bên Đông Đức trái lại chưa hề nghe thấy vụ xử tội phạm nhân chiến
tranh. Dĩ nhiên không phải không có, mà phải hiểu rằng bọn cựu Quốc xã
đã được sử dụng để phục vụ cho tân chế độ. Đối với nhà nước họ không
phải phạm nhân nữa mà là cán bộ tốt.
Những con số này (đo từng phần cẩn thận) là công trình siêu đẳng của
tay lì lợm Alexander D., người nằm Sukhanovka nhưng nhất định không
chịu chết hoặc hoá điên! Hắn ráng giữ đầu óc sáng suốt bằng cách đo, đếm
thực tập hoài hoài. Ở khám Lefortovo hắn chịu đo rồi đếm từng bước mình
trong cát-xô, đổi ra cây số, tính theo lộ trình từ Mạc Tư Khoa ra biên giới
bao nhiêu cây, rồi băng ngang Âu châu, vượt Đại Tây Dương. Chẳng là
Alexander D. cố giữ vững niềm tin có ngày trở về Mỹ mà. Một năm nằm
cát-xô Lefortovo, mới đi tới giữa Đại Tây Dương thì hắn bị đi Sukhanovka.
Đơn vị hắn dùng để đo và chính cái tô của nhà giam có ghi 2 số: 10/22. Suy
luận ra đáy tô đường kính 10 phân và miệng tô 22 phân. Rút sợi chỉ ở khăn
mặt ra làm cỡ, hắn có cái thước dây độc đáo để đo bất cứ cái gì đo được!
Alexander D. như đã nói ở chương trên, còn phát minh ra phương pháp ngủ
đứng. Ngay trong cát-xô hắn tập đứng, đầu gối chòi vào trụ xi măng để lấy
chỗ dựa nhưng mắt ngủ vẫn phải làm ra vẻ thức mới qua được lính gác. Do
đó hắn dứng mà vẫn ngủ được trong 1 tháng đúng, dù Ryumin đã cho lệnh
canh gác kỹ, tuyệt đối cấm Alexander D. ngủ.
Thời kỳ Lêningrad bị bao vây, tù chính trị nằm xà lim Khám Lớn còn
được dịp ở chung với đám can phạm ăn thịt người nữa! Đó là những kẻ bị
