dưới thời Nga hoàng. Có, họ có hoạt động cách mạng phản đế thật nhưng
vào tù ra khám không phải họ! Chịu đựng tù đày là những đảng viên
Narodnik, Xã hội Cách mạng hay nhóm Vô pháp, Vô quân, những chiến sĩ
liệng bom hay xách động khởi nghĩa mà các đồng chí Bôn-xê-vích nhờ họ
được hưởng tiếng thơm lây (còn tra tấn đến chết đi sống lại thì thực sự
chẳng ai bị vì giản dị là dưới thời Nga hoàng chưa có "điều tra" khoa học!).
Lãnh án khổ sai, đi đày những nơi dữ như Sakhalin, Yakutsk tuyệt đối
không thấy nhà Cách mạng Bôn-xê-vích nào hết.
Chẳng hạn Dzerdzinslay từng nổi danh lãnh án nặng nhất, cả đời ở tù
nhưng so với chúng tôi chỉ là thứ tập tễnh 10 năm! Khốn nạn, bản án 10
năm thì quá thường, bất cứ thằng nông dân nào thế hệ chúng tôi chẳng dễ
dính như chơi. Đồng ý là trong số 10 năm có 3 năm khổ sai ở Trung ương
khám đường, nhưng cũng chẳng có gì đáng nói.
Các đảng viên Bôn-xê-vích lớn bị đưa ra toà từ 1936 đến 1938 hồi hoạt
động cách mạng nếu có bị ở tù, đi đày cũng chỉ ngắn hạn chưa từng nếm
mùi khổ sai. Như Bukharin cũng từng vào tù nhiều thật nhưng bắt rồi lại
thả, cộng lại cũng chưa đi đến đâu. Chưa lần tù nào ở quá một năm, lần đi
đày Onega thì chớp nhoáng
. Như Kamenev hoạt động tuyên truyền
nhiều năm, đi lại khắp nước Nga nhưng chỉ ở tù 2 năm, đi đày 1 năm rưỡi.
Còn Zinoviev mới lạ lùng: chưa hề ở tù lần nào quá 3 tháng, chưa hề mang
một bản án! Thời buổi chúng tôi thì con nít 16 tuổi lãnh án 5 năm tù quá
thường, do đó so với dân quần đảo chúng tôi thì họ chỉ là tù sơ đẳng, chưa
thể gọi là biết nếm cơm tù – như Rykov và Smirnov từng bị bắt nhiều lần
và ở tù 5 năm thật nhưng thời gian ở tù của họ quá dễ lại chưa từng biết
mùi đi đày (vì may mắn thoát khỏi hay được ân xá).
Phải nói cho đến ngày bị tống vào Lubyanka, họ chưa biết thực sự thế nào
là ở tù, chưa biết điều tra thẩm vấn ghê gớm cỡ nào.
Không biết đích thân Trotsky lọt vào phòng Điều tra của Cơ quan có đỡ
hèn hạ hơn họ chút nào hay chịu đựng tra tấn gan dạ hơn được không. Chỉ
vì người chưa bị nên chưa thể nói chắc. Bản thân Trotsky chỉ bị tù nhẹ,
chưa hề nếm mùi tra tấn và mới bị đi đày Ust Kut 2 năm. Nhắc đến tên
