QUẦN ĐẢO NGỤC TÙ - Trang 472

mũi lưỡi lê thúc kèm theo!
Anh có thể ra ga đáp xe lửa đi cùng chuyến xe nhưng hối hả, bận con nít và
hành lý đâu có để ý được tới một toa hàng hoá vừa móc thêm vô đoàn xe.
Toa chở hàng nào chẳng bít bùng, không dấu hiệu? Nhưng ở đầu toa, chỗ
chòi cao cao tại sao lại ló ra một người lính? Mỗi người ngồi một đầu, xe
ngừng là trèo lên nóc toa, tay cầm súng đi lại, mắt dòm chừng xuống dưới.
Xe chuyển bánh mang theo toa tù. Cùng đoàn xe với anh, cũng chạy ngang
ngần ấy phong cảnh cũng dọc theo đường rầy ngoằn ngoèo rắn lượn, cũng
thở chung làn khói với anh (trước anh vài giây đồng hồ) và cùng chung
sinh hoạt đoàn xe có một đám người chen chúc nhau, dồn cả trăm mạng
vào một toa. Những con người thân xác từng đau khổ, rã rời vì hành hạ tra
tấn, tinh thần đang căng thẳng vì số mệnh chưa biết đưa đẩy tới đâu. Ca-bin
ngồi 4 người anh còn lấy làm khó chịu vì chật chội, chung đụng – Toa zak
đằng trước ca-bin cũng chừng ấy chỗ mà 14 người, 24 người và có thể 34
người đấy!
(Bạn đừng lấy làm lạ, Zak mà. Trong "kỹ nghệ ngục tù" các ông lớn ưa xài
danh từ đặc biệt. Phải zaklyuchennye là "toa xe chở tù" mới nghề nghiệp!
Danh từ dài lòng thòng đó chỉ nằm trong hồ sơ nhà tù, vì tù quen xài chữ
tắt, chỉ zak là đủ. Họ còn gọi toa xe Stolypin hay Stolypin, lấy tên ngay ông
kỹ sư đã chế ra kiểu toa đặc biệt chở tù hồi đầu thế kỷ).
Cho đến cuối thế kỷ XIX nhà nước đưa tù đi đày Tây Bá Lợi Á còn áp tải
bộ hoặc xe ngựa. Năm 1896 xe lửa khá phổ thông nên Lenin đi đày Tây Bá
Lợi Á được đi toa hạng 3 và ngồi chung với hành khách. Nghe nói người
còn la nhân viên Hoả xa xe quá chật chội! Bức danh hoạ Đời sống muôn
nơi của Yaroshenko cho thấy toa xe hành khách hạng 4 cải biến thành xe
chở tù chẳng có gì khác, ngoài 2 lớp lưới sắt chăng cửa sổ. Năm 1927 vẫn
xài y kiểu toa xe đó, chỉ phân biệt nam nữ. Theo tù già Trushin đảng viên
Cách mạng Xã hội thì thời Nga hoàng chở tù đi đày có toa xe Stolypin mỗi
ca-bin 6 người thay vì 4.
Một toa Stolypin đại khái chia 9 ca-bin thì tù chỉ choán 5 (đó là luật quần
đảo: thầy chú một nửa, tù một nửa!). Ở giữa chừa lối đi, ca-bin nằm bên,
ngăn chấn song sắt từ sàn tới nóc, toa in hệt chuồng nhốt thú. Dĩ nhiên ca-