đã không được chuẩn bị để kháng cự lại, và đây đó sẽ tấn công vào những
chỗ mà nó biết là chưa có van chặn dòng và bờ đê để kiềm chế nó.
Và nếu ngài xem xét nước Ý, nơi có nhiều biến động, và là nơi đã hun
đúc những biến động đó thêm mãnh liệt, thì ngài có thể thấy đây là một đất
nước bỏ ngỏ, không có van chặn dòng mà cũng chẳng có bờ đê. Bởi nếu
được bảo vệ bằng sự can đảm thích đáng, như nước Đức, Tây Ban Nha hay
Pháp đã làm, thì hoặc là cuộc xâm lược đã không gây ra những biến đổi
quá lớn hoặc là nó đã không bao giờ xảy ra. Và tới đây tôi coi như là đã nói
đủ nhiều về chuyện kháng cự số phận một cách khái quát.
Tuy nhiên khi đến gần với trường hợp cụ thể hơn nữa, tôi cho rằng người
ta có thể nhìn thấy một quân vương thành công hôm nay và tàn lụi ngày
mai mà vẫn không thấy có thay đổi nào về tâm thế và tính cách. Tôi tin
rằng điều này xảy ra đầu tiên là vì những nguyên nhân mà tôi đã nói đến
nhiều, đó là, quân vương nào phó mặc hoàn toàn cho số phận thì sẽ thất bại
khi số phận đổi thay. Tôi cũng tin rằng ai biết định hướng hành động của
mình theo thời thế thì sẽ thành công, và người nào hành động không hợp
thời thì sẽ thất bại. Bởi vì có thể thấy rằng, con người đi đến cái đích mà
nhiều người đã đến, là vinh quang và của cải, bằng nhiều cách: người thì
bằng sự thận trọng, kẻ thì bằng sự táo bạo; người thì dùng bạo lực, kẻ thì
dùng âm mưu; người thì kiên nhẫn, kẻ thì nóng nảy; và mỗi người đạt được
mục đích bằng một cách khác nhau. Cũng có thể thấy rằng trong hai người
thận trọng thì một người đến đích, còn người kia thì không; và tương tự, hai
người với hai kiểu cách khác nhau lại thành công như nhau, người này thận
trọng, và người kia bốc đồng; tất cả những điều này xảy ra không bởi lý do
nào khác ngoài chuyện họ có biết hành động phù hợp với thời cuộc hay
không. Như tôi vừa nói, hai người hành động khác nhau thu được kết quả
như nhau, và trong hai người hành động như nhau, một kẻ đạt được mục
tiêu còn người kia thì không.
Các thay đổi của hoàn cảnh cũng bắt nguồn từ đây, để rồi, với những ai
tiết chế bản thân bằng sự cẩn trọng và kiên nhẫn, nếu thời cuộc và tình thế
cùng gặp nhau mà lại phù hợp với cách hành động của họ thì tức là số phận
