người Orsini và Vitelli ở Sinigaglia, đánh lừa, như đã nói đến ở trên. Một
năm sau khi phạm tội ác, y bị treo cổ cùng với Vitellozzo, người mà y coi là
bậc thầy về hung tợn và tàn ác.
Người ta có thể đặt câu hỏi là làm thế nào mà Agathocles và những
người như y, sau biết bao phản trắc và tội ác, lại có thể sống một cách yên
ổn lâu như thế, và có thể chống lại kẻ thù bên ngoài mà không bị dân chúng
âm mưu lật đổ; trong khi nhiều quân vương khác, khi dùng những biện
pháp tàn bạo, đã không thể cai trị được đất nước trong thời bình chứ chưa
nói đến thời chiến bất ổn. Tôi tin rằng điều đó phụ thuộc vào việc các biện
pháp khắc nghiệt có được sử dụng đúng đắn hay không. Những trường hợp
được gọi là sử dụng đúng đắn, nếu như được phép nói về điều ác như vậy,
là những trường hợp chỉ sử dụng một lần và là cần thiết cho sự an nguy của
ai đó, và sẽ không được dùng đến sau nữa trừ khi nó trở thành có ích cho
dân chúng. Những trường hợp không đúng cách là những trường hợp có thể
không dữ dội vào lúc ban đầu nhưng lại nhân lên theo thời gian chứ không
giảm đi. Những người thực hành theo cách thứ nhất có thể giảm nhẹ mức
độ khắc nghiệt, nhờ ân sủng của Chúa hay trợ giúp của con người, như
Agathocles đã làm. Còn những kẻ thực hành theo cách kia thì không thể tồn
tại được.
Bởi vậy, cần lưu ý rằng, khi chiếm một đất nước thì người chinh phục
cần tính toán tất cả những điều ác phải làm và thực hiện chúng cùng một
lúc để không phải lặp lại thường xuyên nữa; và như thế, do không làm cho
dân chúng bất an nên quân vương có thể trấn an và lấy lòng họ bằng lợi lộc.
Những kẻ làm ngược lại, cho dù vì run rẩy hay vì ma quỷ xui khiến, sẽ luôn
phải cầm dao trong tay; y chẳng bao giờ dám tin vào thần dân mà thần dân
cũng chẳng gắn bó với y, bởi những sai lầm liên tiếp và lặp đi lặp lại của y.
Vì thế, những tổn thương cần được dội xuống một lần thôi, để người ta nếm
trải ít thôi, và như thế oán hận cũng ít hơn; lợi lộc thì nên ban phát từng
chút một, để hương vị của chúng có thể còn lại dài lâu.
Và quan trọng hơn hết, bậc quân vương cần phải cai trị bằng cách vi
hành để không có bất kỳ một hoàn cảnh bất ngờ nào, dù tốt hay xấu, có thể
