Niccolò Machiavelli
Quân Vương (2)
Dich thuật: Vũ Mạnh Hồng & Nguyễn Hiền Chi
Chương 22
CÁC VỊ QUÂN SƯ
Việc chọn các quân sư cũng không kém phần quan trọng đối với quân
vương. Các quân sư này hữu dụng hay không là phụ thuộc vào sự sáng suốt
của vị quân vương đó.
Để đánh giá sự sáng suốt của người cai trị thì điều đầu tiên là phải
xem xét những người thân cận của ông, và khi những cận thần là những
người có năng lực và trung thành thì có thể coi quân vương đó là người
khôn ngoan, vì ông biết cách nhận ra năng lực của họ và giữ được lòng
trung thành của họ. Nhưng khi các cận thần là những kẻ có tính xấu xa và
phản trắc thì người ta có thể coi thường quân vương, bởi lỗi lầm đầu tiên
mà ông có thể phạm phải chính là sự lựa chọn những cận thần.
Những ai đã từng biết đến Antonio da Venafro88, quân sư của
Pandolfo Petrucci, vua xứ Siena, thì đều ca ngợi Pandolfo vì đã có một cận
thần tài năng. Thường có ba loại trí tuệ: loại thứ nhất có thể tự mình hiểu
được sự việc, loại thứ hai nhận thức được những gì người khác hiểu, loại
thứ ba thì dù nhờ người khác hay tự mình thì cũng chẳng hiểu được gì. [88
Antonio da Venafro: Antonio Giordani tới từ Vanefro (sinh năm 1459) là
một trong những quân sư được tin cẩn nhất của Petrucci.]
Loại thứ nhất siêu việt hơn cả, loại thứ hai cũng tuyệt vời, còn loại
thứ ba thì vô dụng. Có thể thấy trí tuệ của Pandolfo nếu không thuộc loại
thứ nhất thì cũng thuộc loại thứ hai; bởi khi một quân vương đủ khôn
ngoan để nhận ra cái xấu và cái tốt trong hành động, lời nói của người khác
thì cho dù ông có thể tự mình không có ý tưởng, nhưng ông vẫn có thể hiểu
được những việc tốt và việc xấu của vị quân sư. Khi ấy, ông có thể ca ngợi
