Niccolò Machiavelli
Quân Vương (2)
Dich thuật: Vũ Mạnh Hồng & Nguyễn Hiền Chi
Chương 24
LÝ DO CÁC QUÂN VƯƠNG ITALIA
ĐÁNH MẤT VƯƠNG QUỐC
Nếu những nguyên tắc đã nói được tuân thủ một cách cẩn trọng thì các vị
quân vương mới giành được ngôi báu sẽ thấy địa vị của mình được thiết lập
vững càng và an toàn hơn so với những quân vương được truyền ngôi. Mặc
dù tân vương mới giành được ngôi báu thường bị xét nét nhiều hơn so với
quân vương được truyền ngôi, nhưng khi các việc làm của tân vương được
thừa nhận là những hành động tốt thì dân chúng sẽ bị lôi cuốn mạnh mẽ
hơn và ràng buộc chặt chẽ hơn vào vị quân vương này.
Vì con người thường bị chi phối bởi những mối bận tâm hiện thời
hơn là những lo lắng của quá khứ, nên khi thực tại làm họ hài lòng thì họ
tận hưởng sự hài lòng này mà không mưu cầu gì hơn. Trên thực tế, họ sẽ
hết mình bảo vệ vị tân vương miễn là ông đừng sao nhãng các trách nhiệm
của mình. Chính bởi vậy, vị tân vương sẽ giành được hai lần vinh quang,
khai sinh ra một vương quốc mới và xây dựng, củng cố vương quốc đó
bằng những luật lệ tốt, quân đội tốt và những tấm gương sáng. Còn người
nào sinh ra đã là một quân vương nhưng lại để mất đi vương quốc của mình
do thiếu khôn ngoan thì sẽ bị hai lần hổ nhục.
Và khi nhìn lại những quân vương Italia để mất vương quốc của
mình trong thời đại của chúng ta, như vua xứ Naples, công tước xứ Milan
và những vương hầu khác, ta sẽ thấy họ đều mắc sai lầm giống nhau trong
việc sử dụng quân đội với những nguyên nhân chúng ta đã bàn đến khá
nhiều ở phần đầu cuốn sách này. Còn có thể thấy rằng một số quân vương
bị dân chúng thù ghét, số khác được dân chúng ủng hộ nhưng giới quý tộc
lại không ưa.
Nếu không mắc những sai lầm trên, những vương quốc đó hẳn đã
đủ mạnh để đương đầu với kẻ thù và hẳn đã không rơi vào tay người khác.
