QUÂN VƯƠNG - THUẬT TRỊ NƯỚC - Trang 36

Rouen20 và việc hủy bỏ hôn ước của ngài thì tôi xin đáp lại trong phần sau,
khi bàn về chữ tín và cách giữ chữ tín của các bậc quân vương.
[20 Để đổi lấy việc ban phép cho Louis ly dị vợ là hoàng hậu Joanne
và cưới quận chúa Anne của xứ Brittany, vợ goá của vua Charles VIII,
cũng như việc cất nhắc sủng thần của ông ta là George d’Amboise, tổng
giám mục xứ Rouen, lên hàng Hồng y Giáo chủ, vua Louis đã đồng ý giúp
Giáo hoàng Alexander VI thôn tính các vùng đất thuộc Romagna].
Vua Louis đã mất xứ Lombardy do không tuân thủ những nguyên
tắc cần coi trọng khi chinh phục và cai trị các vùng đất. Những điều xảy ra
không có gì lạ lùng mà hết sức bình thường và dễ hiểu. Tại Nantes21, tôi đã
đàm đạo với Hồng y Giáo chủ xứ Rouen khi công tước Valentino (tên
thường gọi của Cesare Borgia22, con trai của Giáo hoàng Alexander)
chiếm Romagna.
[21 Tại Nantes: Machiavelli đã tới Pháp vào năm 1500 trong một
phái đoàn ngoại giao của nước cộng hòa Florence và một số dịp khác.
22 Cesare Borgia: sinh năm 1476, là con trai của nguyên Hồng y
Giáo chủ Rodrigo Borgia (Giáo hoàng Alexander) và Vanozza Catanei.
Cesare được phong Hồng y Giáo chủ vào năm 1493 nhưng lại từ bỏ sự
nghiệp nhiều hứa hẹn tại Giáo hội vào năm 1498. Ông được vua Louis XII
phong làm công tước và nhận được lời hứa về sự ủng hộ Pháp trong cuộc
chinh phạt Romagna. Khi Giáo hoàng Alexander (1492-1503) qua đời đột
ngột, quyền lực của Cesare tan thành mây khói, rồi ông chết tại Tây Ban
Nha vào năm 1507 ].
Khi Hồng y giáo chủ nói với tôi rằng người Italia hiểu rất ít về chiến
tranh, tôi đã đáp lại rằng người Pháp hiểu rất ít về chính trị. Bởi nếu hiểu
được chính trị thì người Pháp đã không để Giáo hội thâu tóm nhiều quyền
lực như vậy. Chúng ta đều thấy rằng cả Giáo hội và Tây Ban Nha giành
được quyền lực ở Italia là nhờ nước Pháp, và nước Pháp sụp đổ là do Giáo
hội và Tây Ban Nha.
Người ta có thể rút ra một quy luật chung hiếm khi sai, đó là: người
nào đem lại quyền lực cho kẻ khác thì tự chôn vùi chính mình, bởi vì quyền