Niccolò Machiavelli
Quân Vương (2)
Dich thuật: Vũ Mạnh Hồng & Nguyễn Hiền Chi
Chương 5
PHƯƠNG THỨC CAI TRỊ NHỮNG VƯƠNG QUỐC, THÀNH
BANG
ĐÃ TỪNG CÓ CHỦ QUYỀN
Như tôi đã nói, đối với những xứ đã từng có chủ quyền và từng được
hưởng nền tự do thì khi thôn tính những xứ này, ngài có ba cách cai trị: thứ
nhất là xóa bỏ toàn bộ; thứ hai là phải thân hành tới sống ở đó, thứ ba là
cho phép cư dân xứ này sinh sống với những luật lệ riêng của họ, buộc họ
cống nạp và dựng lên ở đó một chính quyền gồm một nhóm người và chính
những người này sẽ đảm bảo duy trì sự thân thiện của đất nước họ đối với
ngài.
Một chính quyền do quân vương dựng lên theo cách như vậy sẽ hiểu
rằng, họ không thể tồn tại nếu không có sự bảo trợ và quyền uy của ngài, và
chính quyền này phải cố gắng hết sức để có được điều đó. Nếu muốn giữ
gìn một thành phố đã từng được hưởng nền tự do thì cách tốt nhất để cai
quản được thành phố này là thông qua chính các công dân của thành
phố.*
Hai minh chứng cho vấn đề trên là người Sparta và người La Mã.
Người Sparta giữ Athens và Thebes bằng cách dựng lên ở đó một chính
quyền gồm một nhóm người. Rốt cuộc, người Sparta đã để mất cả hai thành
bang đó. Người La Mã đã hủy diệt các xứ Capua, Carthage và Numantia và
đã chiếm giữ được các xứ này. Người La Mã cũng muốn cai trị Hy Lạp
theo cách của người Sparta, tức là để vùng đất này tự do với những luật lệ
riêng nhưng họ đã không thành công. Do vậy, để giữ được quyền cai trị của
mình, người La Mã buộc phải hủy diệt nhiều thành bang Hy Lạp.
Trên thực tế, phương cách an toàn nhất để giữ những mảnh đất bị
chiếm đóng là xóa bỏ mọi thể chế, luật lệ và tinh thần tại đó. Cai trị một
thành phố đã từng có tự do mà không làm như vậy thì rất dễ bị chính thành
