QUÂN VƯƠNG - THUẬT TRỊ NƯỚC - Trang 70

Bên cạnh đó, để đảm bảo nguồn sống cho tầng lớp hạ lưu mà không
làm cạn kiệt công quỹ, họ luôn dự trữ nguyên vật liệu cho một năm để
những người này có việc làm và có thể kiếm sống từ những nghề thiết yếu
của thành phố. Bên cạnh đó, họ còn coi trọng nghệ thuật quân sự và ban bố
nhiều quy định để duy trì nghệ thuật đó.
Bởi vậy, không thể tấn công quân vương nào có thành phố vững vàng
và không bị dân chúng thù ghét. Cho dù bị tấn công đi nữa thì kẻ thù cũng
sẽ phải lui quân trong hổ thẹn bởi lòng người dễ thay đổi sẽ khiến việc bao
vây thành phố suốt một năm với những đội quân nhàn hạ là điều gần như
không thể thực hiện được.
Có thể sẽ có ai đó phản bác lại rằng, khi nhìn thấy gia sản của mình ở
ngoài thành phố bị phá hủy, người dân sẽ mất kiên nhẫn và sự vây hãm lâu
ngày cùng với những lợi ích riêng sẽ khiến họ quên đi quân vương của
mình. Tôi xin đáp lại ngay rằng, một vị quân vương có ý chí và uy quyền
luôn vượt qua tất cả những khó khăn như thế bằng cách khích lệ thần dân
hy vọng rằng nguy nan sẽ không kéo dài, kích động nỗi sợ hãi của họ đối
với sự tàn bạo của kẻ thù và khéo léo tự bảo vệ trước những kẻ quá hấp tấp
và nóng nảy.
Lúc mới đến, kẻ địch thường đốt phá những vùng xung quanh thành
phố. Khi đó, tinh thần của người dân còn rất cao và họ quyết tâm bảo vệ
thành phố nên quân vương không cần lo ngại gì nhiều. Vài ngày sau, khi
tinh thần của dân chúng giảm đi phần nào thì thiệt hại lại đã xảy ra và tai
họa đã giáng xuống và chẳng còn phương cách nào để khắc phục nữa. Giờ
đây, có nhiều người hơn sẵn sàng sát cánh bên quân vương để bảo vệ ông
vì dường như ông mắc nợ họ trước việc nhà cửa, gia sản của họ bị đốt phá
khi bảo vệ ông.
Bản chất con người là cảm thấy mắc nợ những gì nhận được
cũng như cảm thấy người khác phải mắc nợ vì những gì mình đã cho.*
Ta có thể thấy rằng, đối với một vị quân vương khôn ngoan thì việc giữ
vững tinh thần của dân chúng suốt toàn bộ cuộc vây hãm cũng không khó
lắm, miễn là đừng để khan hiếm lương thực và vũ khí.