QUÂN VƯƠNG - THUẬT TRỊ NƯỚC - Trang 77

chứng bởi vì chính sự suy tàn của đất nước Italia ngày hôm nay là kết quả
của một thời gian dài dựa vào sự che chở của những đội quân đánh thuê.
Mặc dù các đội quân này đôi lúc cũng được việc và tỏ ra khá dũng
cảm khi đụng độ với đội quân đánh thuê khác nhưng khi ngoại xâm đến,
chúng đã thể hiện đúng bản chất đánh thuê. Vua Charles nước Pháp đã
chiếm được nước Italia chỉ với một mẩu phấn49. Có người đã nói rằng tội
lỗi của chúng ta là nguyên nhân của thảm họa. Chính người đó đã nói lên
sự thật50. Tuy nhiên, ý của ông ta không hoàn toàn như vậy mà nguyên
nhân sâu xa chính là những gì tôi vừa bàn tới. Đó là tội lỗi của những quân
vương. Chính vì thế, những quân vương phải chịu sự trừng phạt.
[49 Thành ngữ chỉ với một mẩu phấn: ám chỉ việc vua Charles VIII
đã đánh dấu những ngôi nhà được dùng làm nơi đóng quân trong thời kỳ
chiếm đóng Italia (1494-1495), Giọng coi thường của Machiavelli là do
ông tin rằng hoàn toàn không có sự kháng cự nào từ phía người Italia.
Thành ngữ này cũng được sử gia người Pháp Philippe de Commynes
(Mémoires VII,14) dùng khi nói về Giáo hoàng Alexander VI.
50 Có lẽ ám chỉ Girolamo Savonarola, với bài giảng đạo ngày 1
tháng 12 năm 1494 đã coi sự xâm lược Italia của vua Charles VIII như một
sự trừng phạt đối với những tội lỗi của nước Italia, Florence và của Giáo
hội.]
Tôi xin được xem xét một cách toàn diện hơn về thực tế đáng buồn
của những đội quân này. Những viên chỉ huy các đội quân đánh thuê có thể
tài giỏi hoặc bất tài. Nếu tài giỏi, ngài không thể tin họ, bởi họ luôn thèm
khát vinh quang, thậm chí cả bằng cách lấn át ngài, chủ nhân của họ, hay
bằng cách áp chế những người khác, trái với ý nguyện của ngài. Thế nhưng
nếu là kẻ bất tài, hắn lại làm cho ngài suy tàn. Nếu ai đó nói rằng bất cứ ai
khi cầm vũ khí đều có bản chất này, cho dù đó có phải là lính đánh thuê hay
là loại lính gì đi nữa, thì tôi xin trả lời rằng, các đội quân phải được đặt
dưới sự chỉ huy của một quân vương hoặc một nền cộng hòa, và bậc quân
vương phải đích thân nắm quyền tổng chỉ huy.
Nền cộng hòa phải có quân đội gồm những công dân của chính
mình. Nếu người chỉ huy được cử ra không tài giỏi, anh ta phải được thay