Vấn đề nhà nước can thiệp vào hệ thống tín dụng không nằm ở quy mô
mà cả về thời điểm. Các chính phủ không được trang bị tốt để dự đoán
nhanh chóng sự chuyển biến các điều kiện thị trường, và điều này đúng rành
rành trong trường hợp Trung Quốc. Khi hai đồng nghiệp của tôi bay đến để
xem nền kinh tế này làm ăn ra sao vào 2014, họ nhìn thấy những trung tâm
thương mại mới hào nhoáng của Bắc Kinh trống vắng vào giữa tuần nên họ
nhờ một đồng nghiệp khác quay lại để kiểm tra xem cuối tuần có trống vắng
hay không. Cũng trống. Do các ngân hàng nhà nước đã dành ra quá nhiều
tiền để khuyến khích gia tăng chi tiêu cho tiêu dùng, các nhà phát triển bất
động sản đã cất các trung tâm thương mại mới với tốc độ chóng mặt. Nhưng
họ lại làm như vậy vào lúc mà người tiêu dùng Trung Quốc đang quay sang
các nhà bán lẻ trực tuyến. Đó chính là nơi gia tăng lưu lượng người tiêu
dùng. Chưa hết trớ trêu, do nhà nước Trung Quốc đã dồn tiền vào làm các
đường cao tốc mới, một trong những trở ngại chính đối với các nhà bán lẻ
trực tuyến là đường sá địa phương tệ hại vẫn tiếp tục gây khó khăn cho việc
giao hàng đến tận nhà người tiêu dùng. Bài học ở đây là khi nhà nước cho
vay vội vàng, họ sẽ ăn năn trong muộn màng.
Khi các công ty nhà nước trở thành công cụ chính trị
Nếu một chính phủ có khuynh hướng huy động ngân hàng để đạt các
mục tiêu cơ bản về chính trị, chính phủ ấy cũng thường sử dụng các công ty
nhà nước khác theo cách tương tự. Một chiến thuật dò xét tiêu biểu là để mắt
đến việc sử dụng các công ty dầu mỏ, khí đốt, hoặc điện lực hầu kìm giá,
nhằm nỗ lực một cách sai lạc để ngăn lạm phát cao. Điều này chỉ làm đầu tư
mới ít đi vào các lĩnh vực bị định giá sai này, dần dà làm trầm trọng thêm
tình trạng thiếu hụt và khuyến khích tiêu thụ lãng phí hơn. Ở Brazil, chính
phủ của Tổng thống Rousseff đã đưa công ty dầu khí nhà nước Petrobras
tham gia nhiệm vụ chống lạm phát, một hiểm họa đặc biệt đáng sợ ở quốc
gia có ký ức cay đắng về siêu lạm phát cách đây chưa lâu. Từ 2010 đến
2014, tỷ lệ lạm phát đã leo từ 4% lên đến khoảng 7%, ngay cả khi đà tăng
trưởng chậm lại. Chính quyền nhiều lần từ chối yêu cầu của giới điều hành
công ty muốn tăng giá xăng đang được bao cấp nặng nề trong lúc giá dầu thế
