Đối nghịch của đầu tư bội lạm là đầu tư trì trệ
Dĩ nhiên, kịch bản xấu nhất là tỷ lệ tăng trưởng đầu tư ít ỏi. Nếu chiếm
tỷ trọng quá thấp trong GDP – khoảng 20% hoặc ít hơn – và cứ ở mức thấp
trong một thời gian dài, tình trạng đầu tư đó thường khiến nền kinh tế có đầy
ổ gà và những sự cách biệt rõ rệt khác. Trong cuộc bùng nổ toàn cầu của
thập kỷ qua, tiền đã được đổ vào các nước mới nổi, và nhiều nước, gồm Ấn
Độ và Ai Cập, đã dùng nguồn vốn ấy để đầu tư mới hoặc mở rộng các sân
bay, khiến cho những sân bay cũ càng lộ rõ hơn. Sự ọp ẹp của các sân bay ở
Kuwait City và Nairobi là triệu chứng của tình trạng bất ổn đầu tư tại
Kuwait và Kenya, nhưng trường hợp nổi bật nhất là Brazil. Ở đó hầu hết sân
bay là di sản của những năm 1950 và 1960, trông như nhà kho nằm dọc theo
đường băng. Tôi đã phải dành ra ba giờ đồng hồ để đi từ trung tâm thành
phố đến Sân bay Quốc tế Guarulhos ở São Paulo và thêm hai giờ nữa để làm
thủ tục. Thế nhưng Guarulhos vẫn héo mòn vì không được ngó ngàng trong
cuộc bùng nổ đầu tư của những năm 2000 cho đến khi rốt cục người ta đưa
vào hoạt động một nhà ga mới chỉ vài ngày trước cúp Bóng đá Thế giới vào
tháng 6-2014.
Các tổn hại do đầu tư yếu kém là hậu quả đối nghịch với những tác hại
do đầu tư bội lạm – khi vấn đề không phải là sự thừa thãi mà là sự trì trệ và
thiếu sót. Các nước đầu tư quá ít sẽ có đường sá không được trải nhựa,
trường học không được xây, cảnh sát thiếu trang bị và nhà máy dang dở trên
bản vẽ. Tình trạng đó vẫn đang xảy ra thậm chí ở một số nước đầy hứa hẹn,
như Mexico và Philippines. Nhưng ít nhất hai quốc gia ấy đang có kế hoạch
tích cực để tăng cường đầu tư. Tình hình diễn ra nghiêm trọng nhất ở các
nước có mức đầu tư dưới 20% của GDP, và có rất ít dấu hiệu cho thấy chính
phủ có thể khơi dậy niềm tin hoặc tìm được nguồn tài trợ để thay đổi tình
hình. Đó là thế khó của Nga, Brazil và Nam Phi.
Mối liên hệ giữa đầu tư yếu kém và tăng trưởng yếu kém là rất rõ bởi vì
tiếc thay tình trạng này quá phổ biến. Số câu chuyện thành công – các nước
duy trì được một tỷ lệ đầu tư cao và từ đó tạo ra tăng trưởng GDP mạnh mẽ
trong một hoặc nhiều thập kỷ – là rất ít ỏi. Con số thất bại là rất cao, cho nên
