của tôi. Tôi không nhận ra rằng hội nghị đang được phát sóng trực tiếp trên
truyền hình quốc gia Nga; tôi cũng không ngờ sẽ nhận được tin nhắn hốt
hoảng chất vấn từ văn phòng New York của tôi sáng sớm hôm sau: “Anh đã
làm gì vậy?” Thông tin từ điện Kremlin về hội nghị đã đề cập đến tôi như
một vị khách vô ơn, người đã đưa ra cho cử tọa những lời tệ hại, và họ cũng
gạt bỏ những nhận xét của tôi như của một gã lông bông ở Phố Wall với tiền
mà Nga cũng không cần đến. Tôi thấy nhẹ nhõm khi rời khỏi thành phố
cũng trong ngày hôm đó.
Vài tháng sau, trong một diễn đàn công khai ở quê nhà, tôi có dịp
phỏng vấn cựu Tổng thống George W. Bush. Tôi hỏi ông rằng Putin đã thay
đổi ra sao kể từ lần họ gặp nhau năm 2001, dịp mà Bush nói ông đã nhìn vào
thâm tâm Tổng thống Nga và thấy một con người ông có thể kết nối. Bush
đáp rằng Putin đã hỏng bởi sự thành công, rằng ông ta đã trở nên ngạo mạn
hơn khi nền kinh tế Nga cất cánh. Khi họ gặp nhau lần đầu, Nga đang chống
chọi để thoát khỏi cuộc khủng hoảng tài chính nghiêm trọng hồi 1998, và
Putin không ngừng nỗ lực cải cách, nhất là tìm cách giảm nợ của Nga. Tuy
nhiên, đến 2008 ông đã hả hê với vụ khủng hoảng thế chấp dưới chuẩn của
Mỹ, khiến thế giới lâm vào khủng hoảng tài chính. Putin thực dụng đã
nhường bước cho Putin dân túy để chi các khoản tiết kiệm của Nga làm
bổng lộc như tăng lương hưu, và Putin theo chủ nghĩa dân tộc, tái khẳng
định quyền lực của Nga theo đường hướng khiến người ta lo sợ về một cuộc
chiến tranh lạnh mới.
Lời nhận xét của Bush bắt đầu gợi lên trong đầu tôi một mô thức tôi
từng thấy lặp đi lặp lại, tức là ngay cả những nhà cải cách hứa hẹn nhất cũng
có xu hướng trở nên cố vị và ngạo mạn theo thời gian, gây nên những hậu
quả quyết định đối với nền kinh tế.
Quá trình lão hóa này rốt cục đã tác động đến một số nhà sáng lập các
nền kinh tế thần kỳ của châu Á. Trong suốt thập niên 1970 và 1980 tại
Indonesia, Suharto đã vạch ra sự tăng trưởng thần tốc trước khi có khuynh
hướng ngày càng sủng ái bạn bè và gia đình đến độ châm ngòi cho vụ bạo
loạn 1998 thiêu đốt Jakarta và kết liễu quyền lực của ông. Ở Malaysia,
