biết cách chọn chiến lược cho những vấn đề chúng ta chưa bao giờ gặp.
“Trong cuộc sống của chúng ta ngày hôm nay,” Gentner bảo tôi, “chúng ta
cần được gợi nhớ những điều giống nhau một cách trừu tượng hoặc một
cách liên quan. Nếu bạn càng muốn sáng tạo hơn, thì sự gợi nhớ đó càng
trở nên quan trọng hơn.”
Trong quá trình nghiên cứu cách giải quyết vấn đề vào thập niên 1930,
Karl Duncker đưa ra một trong những vấn đề giả định nổi tiếng nhất trong
tâm lý học nhận thức. Nó có nội dung như sau:
Giả sử bạn là một bác sĩ gặp phải một bệnh nhân có một khối u ác
tính ở dạ dày. Bạn không thể phẫu thuật cho bệnh nhân này nhưng nếu
không loại bỏ khối u, bệnh nhân sẽ chết. Có thể sử dụng một loại tia để loại
bỏ khối u. Nếu các tia đó chạm đến khối u cùng một lúc với một cường độ
đủ cao, khối u sẽ bị phá hủy. Không may là ở cường độ này, những mô tế
bào khỏe mà tia chiếu đi xuyên qua để chạm đến khối u cũng sẽ bị phá hủy.
Ở cường độ thấp hơn, tia chiếu sẽ vô hại với các mô tế bào khỏe, nhưng nó
cũng không có tác động gì tới khối u. Vậy chúng ta có thể sử dụng thủ thuật
nào để phá hủy khối u với tia chiếu, và đồng thời tránh được việc phá hủy
các mô tế bào khỏe?
Để cắt bỏ khối u và cứu bệnh nhân, tất cả đều tùy thuộc vào bạn,
nhưng có một trở ngại là tia chiếu có thể hoặc là quá mạnh hoặc là quá yếu.
Làm thế nào để bạn có thể giải quyết vấn đề này? Khi bạn đang suy nghĩ,
có một câu chuyện nhỏ để giết thời gian: Có một vị tướng quân nọ muốn
chiếm giữ một thành trì nằm giữa một đất nước bị cai trị bởi một tên độc tài
hung bạo. Nếu vị tướng có thể đưa toàn bộ quân lính của mình đến thành
cùng một lúc, họ sẽ không gặp vấn đề gì trong việc chiếm thành. Đội quân
có thể di chuyển bằng rất nhiều con đường tỏa ra từ thành trì giống như nan
hoa của bánh xe, nhưng chúng bị rải đầy mìn, vì vậy chỉ có những nhóm
lính nhỏ có thể băng ngang qua một cách an toàn trên một con đường bất
kỳ. Vị tướng nảy ra một kế hoạch. Ông ấy chia đội quân của mình thành
những nhóm nhỏ, và mỗi nhóm di chuyển trên một con đường khác nhau
dẫn đến thành. Họ thống nhất kế hoạch, và đảm bảo tập hợp quân trước
