xem nước Mỹ nên phản ứng thế nào. Người ta trao cho một số sinh viên
những mô tả giống như tình hình trong Thế Chiến II (người tị nạn trong
những chiếc toa hàng, một vị tổng thống “từ New York, bối cảnh giống như
FDR
1
”, một cuộc họp ở “sảnh Winston Churchill”). Những người khác
được đưa cho những mô tả giống như Việt Nam, (một vị tổng thống “từ
Texas, bối cảnh giống như LBJ”
2
, và thuyền nhân tị nạn). Những sinh viên
quan hệ quốc tế được gợi nhắc về Thế Chiến II có xu hướng chọn việc phát
động chiến tranh nhiều hơn, trong khi đó những sinh viên được gợi nhắc về
Việt Nam chọn con đường ngoại giao phi quân sự. Hiện tượng đó đã được
ghi nhận lại ở khắp nơi. Những huấn huyện viên bóng bầu dục ở trường đại
học đánh giá tiềm năng của cùng một cầu thủ rất khác nhau, phụ thuộc vào
việc anh ta được so sánh tương đồng với cầu thủ nào trước đây trong phần
mô tả giới thiệu, mặc dù tất cả thông tin khác đều hoàn toàn giống nhau.
1
. Tên viết tắt của Franklin Delano Roosevelt (30/1/1882-12/4/1945),
tổng thống thứ 32 của Hoa Kỳ, người duy nhất được bầu làm tổng thống
trong bốn nhiệm kỳ. (ND)
2
. Tên viết tắt của Lyndon B. Johnson (27/8/1908-22/01/1973), tổng
thống thứ 36 của Hoa Kỳ. (ND)
Đối với vấn đề khó khăn về chiếu tia như chúng ta đã biết, chiến lược
thành công nhất sử dụng nhiều tình huống vốn hoàn toàn không có vẻ ngoài
giống nhau, nhưng có những điểm tương đồng sâu xa về cấu trúc sâu xa.
Đa số những người giải quyết vấn đề không giống như Kepler. Họ chỉ quan
tâm vấn đề sắp đến, tập trung vào các chi tiết bên trong, và có lẽ tham khảo
những kiến thức y khoa khác, vì nhìn từ bên ngoài, nó là một vấn đề y
khoa. Họ sẽ không dựa vào trực giác để chuyển sang những phép so sánh
tương đồng xa lạ nhằm thăm dò giải pháp. Tuy nhiên họ nên làm như vậy
và họ nên biết rằng một số phép so sánh tương đồng đó có vẻ hoàn toàn
cách xa vấn đề hiện tại. Trong một thế giới mơ hồ, việc dựa vào kinh
nghiệm từ chỉ một lĩnh vực không chỉ hạn hẹp, mà còn có thể gây thảm
họa.
_____
