Năm 2014, tôi đề cập đến các phát hiện về việc chuyên môn hóa muộn
trong thể thao trong lời bạt của cuốn sách đầu tiên, cuốn Gen Thể Thao
(The Sports Gene). Một năm sau, tôi được một khán giả đặc biệt – không
phải là vận động viên hay huấn luyện viên mà là cựu chiến binh, mời đến
nói chuyện về nghiên cứu này. Để chuẩn bị cho buổi chia sẻ, tôi đã nghiên
cứu các tạp chí khoa học chuyên ngành để tìm hiểu những công trình về
chuyên môn hóa và thay đổi nghề nghiệp bên ngoài thế giới thể thao. Tôi
thật sự ngạc nhiên với những gì mình tìm được. Một nghiên cứu cho biết
những người sớm tập trung vào một nghề nghiệp dường có thu nhập tốt
hơn sau khi tốt nghiệp đại học, nhưng chính những người chuyên môn hóa
muộn mới dẫn đầu nhờ chọn được công việc phù hợp hơn với kỹ năng và
tính cách của mình. Tôi tìm ra hàng loạt nghiên cứu cho thấy các nhà phát
minh công nghệ thường mở rộng sức ảnh hưởng đầy sáng tạo của mình
bằng cách tích lũy trải nghiệm từ nhiều lĩnh vực khác nhau. So với những
đồng nghiệp đào sâu vào một lĩnh vực, họ thực sự có lợi thế hơn nhờ chủ
động hy sinh chiều sâu để có được hiểu biết rộng khi sự nghiệp tiến triển.
Người ta tìm thấy nhiều phát hiện gần như y hệt trong một nghiên cứu đối
với những người sáng tạo nghệ thuật.
Tôi bắt đầu nhận ra một số người mà mình đã ngưỡng mộ từ lâu – từ
Duke Ellington (người đã rời bỏ âm nhạc để tập trung vào hội họa và bóng
chày khi còn nhỏ) đến Maryam Mirzakhani (người từng ước mơ làm một
tiểu thuyết gia nhưng rồi trở thành người phụ nữ đầu tiên giành giải thưởng
danh giá nhất về toán học, huy chương Fields) – dường như đều có câu
chuyện phát triển bản thân giống với Roger hơn là Tiger. Tôi đào sâu hơn
và bắt gặp thêm những cá nhân xuất chúng nhờ tích lũy vốn trải nghiệm đa
dạng và quan tâm đến nhiều lĩnh vực: một giám đốc điều hành nhận công
việc đầu tiên vào thời điểm mà bạn bè đã sẵn sàng nghỉ hưu, một nghệ sĩ
trải qua năm nghề nghiệp trước khi khám phá ra thiên hướng của mình và
làm thay đổi thế giới; một nhà sáng chế tự sáng lập trường phái chống
chuyên môn hóa, đã thành lập một công ty vào thế kỷ XIX và biến nó thành
một trong những thương hiệu được nhắc đến nhiều nhất trên thế giới ngày
nay.
