Tôi chỉ mới tập tành nghiên cứu về việc chuyên môn hóa trong các
lĩnh vực nghề nghiệp nên bài nói chuyện của tôi với một nhóm nhỏ các cựu
chiến binh hầu như tập trung vào thể thao. Tôi điểm sơ về các phát hiện
khác nhưng khán giả vẫn nắm bắt được nó. Tất cả đều là những người
chuyên môn hóa muộn hoặc thay đổi nghề nghiệp giữa chừng. Sau bài chia
sẻ, khi họ lần lượt giới thiệu về bản thân, tôi có thể nhận ra rằng tất cả đều
ít nhiều lo ngại và một số người cảm thấy xấu hổ về chuyện đó.
Họ tập hợp lại nhờ Quỹ Pat Tillman (được thành lập để tôn vinh tinh
thần của một cầu thủ bóng bầu dục nhà nghề Mỹ đã từ bỏ sự nghiệp cầu thủ
chuyên nghiệp để trở thành lính biệt kích trong quân đội), vốn cấp học
bổng cho cựu chiến binh, sĩ quan quân đội đương nhiệm, và vợ/chồng của
sĩ quan là những người trải qua sự thay đổi nghề nghiệp hoặc trở lại trường
học. Tất cả đều là những người nhận được học bổng, trước đây là lính dù
hoặc thông dịch viên và nay đã trở thành giáo viên, nhà khoa học, kỹ sư và
doanh nhân. Họ tràn đầy nhiệt huyết nhưng trong lòng vẫn gợn lên nỗi sợ
hãi. Trang LinkedIn của họ không cho thấy một con đường phát triển sự
nghiệp ổn định theo một nghề cụ thể như mong muốn của các nhà tuyển
dụng. Họ lo lắng khi học cao học cùng với những sinh viên trẻ (đôi khi là
trẻ hơn nhiều), hoặc thay đổi sự nghiệp muộn hơn bạn bè, chỉ vì họ bận rộn
tích lũy những trải nghiệm sống và kỹ năng lãnh đạo mà không thể sao
chép từ ai. Bằng cách nào đó, điểm thuận lợi độc đáo này đã biến thành
gánh nặng trong lòng họ.
Vài ngày sau khi nói chuyện với nhóm cựu binh thuộc Quỹ Tillman,
một người từng là lính đặc nhiệm Hải quân đã email cho tôi: “Chúng tôi
đều là những người từng thay đổi nghề nghiệp. Sau khi nghe anh chia sẻ,
chúng tôi đã ngồi lại với nhau và cảm thấy nhẹ lòng hơn rất nhiều.” Tôi khá
ngạc nhiên khi thấy một người nguyên là lính đặc nhiệm Hải quân, có bằng
cử nhân về lịch sử và địa-vật lý, hiện đang theo học cao học ngành quản trị
kinh doanh và quản trị công ở trường Dartmouth và trường Harvard lại cần
tôi khẳng định sự lựa chọn của cuộc đời mình. Nhưng cũng giống như
những người cùng hoàn cảnh khác, anh ta đã nghe rất nhiều người nói, cả
bóng gió và trực diện, rằng việc thay đổi hướng đi là vô cùng mạo hiểm.
