Ở phần đầu cuốn sách, tôi đã đề cập đến vận động viên và nhạc sĩ, bởi
vì trên thực tế, khi nhắc đến họ đồng nghĩa với việc nói đến chuyên môn
hóa sớm. Nhưng trong số các vận động viên sau này trở thành những vận
động viên ưu tú, trải nghiệm sớm với nhiều bộ môn thể thao khác nhau và
trì hoãn chuyên môn hóa mới chính là mô hình thành công. Các nhạc sĩ đạt
đến sự vĩ đại thông qua các con đường nghệ thuật cực kỳ đa dạng, nhưng
việc siêu chuyên môn hóa sớm thường không cần thiết cho sự phát triển kỹ
năng cũng như hiếm thấy trong các lĩnh vực sáng tạo ngẫu hứng. Dù vậy,
trong thể thao, vì lợi ích kinh tế nên nhiều người muốn làm cho việc siêu
chuyên môn hóa trở thành cần thiết. Sviatoslav Richter là một trong những
nghệ sĩ piano vĩ đại nhất thế kỷ XX; ông bắt đầu chính thức học piano năm
22 tuổi. Steve Nash là một người Canada có hình thể tương đối bình
thường và đến năm 13 tuổi mới bắt đầu chơi bóng rổ; anh đã hai lần thắng
giải thưởng “Cầu thủ giá trị nhất” của NBA. Khi viết chương này, tôi đang
nghe bản ghi âm từ một nghệ sĩ vĩ cầm chuyên nghiệp bắt đầu sự nghiệp
khi cô 18 tuổi. Tất nhiên, người ta đã bảo cô hãy dừng lại trước khi bắt đầu
vì cô đã quá lớn tuổi. Nhưng giờ đây cô chứng minh rằng mình đã đúng khi
dạy violon cho người trưởng thành mới tập tành học nhạc. Câu chuyện về
chuyên môn hóa dù hấp dẫn tới đâu cũng không thể dễ dàng phù hợp ngay
cả với những lĩnh vực tương đối thuận lợi đã góp phần quảng bá cho
chuyên môn hóa thành công nhất.
Vì vậy, tôi có thể đưa ra lời khuyên chỉ trong một câu: Đừng cảm thấy
thua kém người khác. Hai nhà sử gia La Mã đã ghi lại rằng khi Julius
Caesar còn trẻ, ông đã nhìn thấy một bức tượng của Alexander Đại đế ở
Tây Ban Nha và tuôn trào nước mắt. “Alexander tầm tuổi tôi đã chinh phục
rất nhiều quốc gia, và tôi thì không làm được gì đáng nhớ trong suốt thời
gian này”, ông nói. Chẳng mấy chốc, mối quan ngại của ông đã bị xua tan
và Caesar trở thành nhà độc tài đứng đầu Cộng hòa La Mã trước khi bị
chính những người bạn của mình sát hại. Thật công bằng khi nói rằng
giống như hầu hết các vận động viên trẻ tuổi cùng những thành tích chói
sáng, ông đã đạt đến đỉnh cao danh vọng khá sớm. Hãy so sánh bản thân
bạn với chính mình ngày hôm qua chứ đừng so sánh với những người trẻ
