đến từ đâu, cách người giàu kiếm tiền và tại sao người nghèo vẫn mãi
nghèo”.
Ở nơi mà suy nghĩ của người dân tiền hiện đại bị hạn chế bởi trải
nghiệm thực tiễn của họ, thì tư duy theo xu hướng hiện đại lại tương đối
phóng khoáng. Điều này không có nghĩa là lối sống này tốt hơn rất nhiều so
với lối sống kia. Như Ibn Khaldun, nhà sử học người Ả Rập được xem là
cha đẻ của ngành xã hội học, đã chỉ ra rằng nhiều thế kỷ trước đây, một
người dân thành thị đi qua sa mạc sẽ phải phụ thuộc vào người du mục mới
có thể sống sót. Miễn là còn ở trong sa mạc, người du mục vẫn là thiên tài.
Nhưng có một điều chắc chắn rằng cuộc sống hiện đại luôn yêu cầu
một tư duy mở rộng, biết kết nối giữa các lĩnh vực và ý tưởng khác nhau.
Luria đặt tên hình thái này là tư duy “phân loại”, và được Flynn gọi là lăng
kính khoa học sau này. “[Nó] thường khá linh hoạt”, Luria viết. “Đối tượng
dễ dàng thay đổi từ thuộc tính này sang thuộc tính khác và tạo ra những
danh mục phù hợp. Họ phân loại đồ vật dựa vào tính chất (động vật, hoa,
công cụ), nguyên liệu (gỗ, kim loại, thủy tinh), kích thước (lớn, nhỏ) và
màu sắc (sáng, tối) hoặc những đặc điểm khác. Khả năng chuyển dịch tự
do, thay đổi từ một nhóm này qua nhóm khác, là một trong những đặc điểm
chính của ‘tư duy trừu tượng.’”
Sự thất vọng lớn của Flynn chính là xã hội, đặc biệt là hệ thống giáo
dục bậc cao, đã hưởng ứng việc mở mang trí tuệ bằng cách thúc đẩy
chuyên môn hóa, thay vì tập trung vào đào tạo ngay từ sớm những tri thức
mang tính khái niệm và có thể chuyển tiếp được.
Flynn tiến hành một nghiên cứu, so sánh điểm số bình quân của sinh
viên năm cuối tại một trong những trường đại học công lập hàng đầu nước
Mỹ, từ chuyên ngành khoa học thần kinh đến Anh ngữ, với điểm số của họ
trong một bài kiểm tra về tư duy phản biện. Bài kiểm tra đánh giá khả năng
của sinh viên trong việc áp dụng các khái niệm trừu tượng cơ bản của kinh
tế học, khoa học xã hội, vật lý, và logic vào các tình huống thường gặp
trong cuộc sống thực tế. Flynn rất ngạc nhiên khi nhận ra rằng dường như
không hề có mối tương quan nào giữa bài kiểm tra về tư duy khái niệm
