cùng từ câu hỏi đó chính là những kiến thức chi tiết có được trước đây
không quan trọng bằng cách chúng ta tư duy như thế nào.
1
. Fermi đã có mặt tại vụ thử bom hạt nhân đầu tiên và thả những
mảnh giấy “trước, trong và sau vụ nổ”, ông ấy viết trong những tài liệu
được xem là bí mật vào thời đó. Ông ấy dùng khoảng cách của tờ giấy đi
bao xa để ước tính sức mạnh của vụ nổ.
Trong kỳ thi đầu tiên, tôi dựa vào cảm giác bản năng của mình để trả
lời (“Tôi không có gợi ý nào cả, có lẽ là 10.000 chăng?”) – con số quá lớn.
Vào cuối chương trình học, tôi đã có một công cụ mới trong “con dao đa
năng Thụy Sĩ” của riêng mình, cách tận dụng những điều ít ỏi mà tôi biết
để phán đoán cái mà tôi không biết. Tôi biết dân số của thành phố New
York; đa số người độc thân ở trong các căn hộ chung cư có lẽ sẽ không có
đàn piano để chỉnh âm, và đa số bố mẹ của bạn tôi có từ một đến ba đứa
con, vậy có bao nhiêu hộ gia đình ở New York? Xác suất có bao nhiêu phần
trăm có đàn piano? Bao lâu đàn piano được chỉnh âm một lần? Để chỉnh
âm một cây đàn piano thường mất bao lâu? Một người chỉnh âm có thể đến
làm việc ở bao nhiêu hộ gia đình trong một ngày? Một năm người chỉnh âm
làm việc bao nhiêu ngày? Những con số ước tính cho từng câu hỏi trên
không bắt buộc phải hoàn toàn chính xác để có được một câu trả lời tương
đối hợp lý. Những người dân làng vùng sâu vùng xa ở Uzbek có thể không
thể hiện tốt trước các nan đề Fermi, và tôi cũng như thế trước khi tham gia
lớp học đó. Dù vậy, khá dễ dàng để học được điều đó. Lớn lên trong thế kỷ
XXI, tôi nhìn mọi thứ qua lăng kính khoa học, tôi chỉ cần sự trợ giúp để tận
dụng nó tối đa. Tôi không nhớ gì về hóa học lượng pháp (stoichiometry),
nhưng tôi thường xuyên sử dụng phương pháp tư duy Fermi, chẻ nhỏ vấn
đề ra nhằm vận dụng những điều nhỏ nhặt mà tôi biết để điều tra những cái
tôi không biết, một kiểu “vấn đề tương đồng”.
May mắn thay, một số nghiên cứu cho thấy rằng chỉ cần chút xíu đào
tạo về chiến lược tư duy mở rộng, ví dụ “Fermi hóa” trong các vấn đề,
người ta đã có thể đi một chặng đường dài, và có thể áp dụng trong nhiều
lĩnh vực khác nhau. Vì thế, tôi hoàn toàn không ngạc nhiên khi nan đề
