và mến yêu...”. Tóm lại, ngài nhận thấy rõ đó, cốt sao cho không còn
tự do nữa và phục tòng, trong niềm ăn năn hối hận, đối với kẻ đểu giả
hơn mình. Ngày nào chúng ta thảy đều có tội như nhau, ấy mới là đến
thời đại dân chủ. Ý là không kể tới việc còn cần đến bởi chỗ mình phải
chết cô độc. Cái chết vốn dĩ lẻ loi đơn chiếc, còn cảnh tình nô lệ thì
tập thể dính chùm. Họ cũng vậy nữa, người nào người nấy, và đồng
loạt với chúng ta, quan trọng chính là ở chỗ đó. Mọi người cuối cùng
họp mặt đầy đủ, nhưng thảy đều gối quì, và đầu cúi.
Phải chăng sống rập khuôn theo xã hội cũng chẳng kém hay đó ư?
Và muốn vậy, phải chăng xã hội cần rập khuôn theo tôi đó ư? Thủ
đoạn đe dọa, làm nhục, chế độ cảnh sát vốn dĩ là những nghi thức
thường xuyên của thói rập khuôn này. Bị khinh miệt, bị tróc nã, bị
cưỡng bách, bấy giờ tôi mới đủ khả năng trổ hết tài nghệ, hưởng thụ
thực chất của mình, nghĩa là sống một cách hồn nhiên vậy. Ấy chính
là, ngài ạ, nguyên cớ tại sao, sau khi đà trịnh trọng hoan hô tự do, tôi
lại âm thầm nhứt quyết trao trả nó lại lập tức cho bất luận kẻ náo. Và
hễ gặp dịp, là tôi cất tiếng thuyết pháp trong giáo đường Mexico-City
của mình đây, tôi kêu gọi quần chúng nhứt loạt phục tòng và hèn mọn
tranh lấy những tiện nghi của cảnh tình nô lệ, rồi thì cứ trình diện nó
như là sự tự do đích thật.
Nhưng tôi đâu có dại dột gì, tôi thấy rõ rằng trạng huống tôi đòi
chưa phải nay mai đã có được ngay. Nó chỉ là một trong số những chỗ
lợi ích của tương lai, vậy thôi. Từ nay tới đó, tôi vẫn còn phải định
liệu sao cho thuận hòa với hiện tại và tìm tòi giải pháp, ít nữa là giải
pháp tạm thời. Vậy nên tôi đã buộc phải tính cách khác, sao cho lời
xét xử lan rộng ra mà trùm lên hết mọi người khiến nó bớt đè nặng
trên vai mình. Và tôi đã tính được cách ấy. Phiền ngài hé giùm cánh
cửa sổ kia một chút, không khí trong buồng nóng rực lạ thường. He hé
thôi, tôi cũng thấy ớn lạnh trong mình. Ý tôi vừa giản dị vừa súc tích.
Làm thế nào đẩy hết mọi người xuống lầy để mình được quyền tắm
gội sạch sẽ trong nắng ấm? Trèo lên giảng đường như phần nhiều
