Ồ, không đâu, ngài ạ, kể lại hầu ngài những điều đó, tôi chẳng lấy
làm thích thú chút nào. Cứ nghĩ tới thời kỳ ấy, dạo tôi chỉ biết đòi hỏi
đầy đủ ở người khác mà không hề chịu bỏ ra vật gì để đáp trả, dạo tôi
quy động hằng bao nhiêu người phục dịch mình, dạo tôi có thể gọi là
cất giữ họ trong tủ lạnh, hầu lúc nào cũng sẵn có họ trong tay khi cần,
nghĩ tới thời kỳ ấy, tôi không biết gọi cái cảm thức nghe thấy trong
lòng mình này là gì. Hổ thẹn chăng? Ngài nghĩ sao, nó vốn là thứ cảm
thức làm cho lòng người xót xa đó chớ, phải không ngài? Đúng thế
chớ? Vậy thì đích thị là nó rồi, hoặc giả là một trong số những thứ
cảm tánh lố bịch liên quan tới lòng danh dự. Dẫu sao, thì tôi cũng
tưởng chừng như cảm thức ấy không còn lúc nào rời bỏ tôi nữa kể từ
buổi nọ nó đang nổi bật ngay giữa dòng ký ức này, cái buổi mà tôi
không còn thể nào hoãn việc thuật lạc hầu ngài hơn được nữa, dầu
cũng đã cố công gắng sức đặt điều nói quanh nói quẩn, hy vọng rằng
ngài cũng thông cảm được điều này.
À, tạnh mưa rồi! Xin ngài tốt bụng rảo bước cùng tôi trên khoảng
đường về tệ xá. Tôi cảm nghe mình mệt mỏi khác thường thế nào,
không phải vì đã nói nhiều, mà chỉ vì nghĩ tới những điều còn phải
thốt ra thêm nữa. Kỳ thật, thì vài ba chữ cũng đủ để phác lại điều trọng
yếu tôi đã phát giác được bấy giờ. Vả chăng, cần gì phải dài dòng hơn
nữa kia chớ? Tượng đá chỉ trần trụi khi những bài diễn văn đẹp đẽ đã
tan biến bay đi. Vắn tắt như vầy đây, ngài ạ. Tối hôm ấy, vào tháng
Mười-một, vài ba năm sau buổi chiều tôi tưởng chừng nghe thấy tiếng
ai cười ré sau lưng, tôi đang băng cầu Nhà-vua qua bên tả ngạn sông
Seine về nhà. Bấy giờ vào khoảng một giờ khuya, trời rả rích mưa như
mưa phùn, khách bộ hành đã vắng lại càng vắng thêm. Tôi vừa chia
tay một cô bạn, giờ này, hẳn đã yên giấc nồng. Tôi bước đi, trong lòng
phơi phới nhẹ nhàng, thân xác còn hơi tê cóng, nhưng đã lắng đọng,
được tưới mát bởi một dòng máu mát dịu tựa như màn mưa rả rích
này. Trên cầu, tôi lướt qua sau lưng một hình thù ngoặt người trên lan
can và chừng như đang ngắm nhìn dòng nước. Lúc đến kề sát, tôi nhận
