SƠNNAM
TIẾP CẬN VỚI
ĐỒNG BẰNG
SĨNG CỬU LONG
Châu tri ngày 27-11-1885 do quan Thượng Thư (hiểu
là viên chức đặc trách Nội vụ của Nam Kỳ) gởi cho các
Tham biện Chủ tỉnh (người Pháp, vì là chế độ thuộc địa)
đã dịch ra chữ Việt:
- “Địa bộ là sách có ích trước đây người ta đã dùng
mà định về vườn đất cho mỗi một chủ, đến bây giờ chúng
ta cũng còn nương theo đó mà lập bộ điền thổ, mà đã bỏ
đi thì lấy làm tiếc lắm... Công việc phải làm trước hết
là cứ từ làng mà lập ra một bổn sổ chánh, làm ra giấy
chạy... Trong bổn chánh ấy, các hương chức sẽ cứ theo
điều mình học biết, cũng là để chứng miêng, phải chỉ
ra nguyên mỗi một miếng đất là của ai...”.
Châu tri ngày 21-6-1886 nói thêm:
- “Về sự chuyển mãi điền đất không quá 10 mẫu thì
để cho các quan tham biện chuẩn định, còn nhiều hơn
thì phải có Hội đồng quản hạt, trừ ra khi có một việc
gấp, nhà nước lấy phép hội đồng, tra xét rồi có lẽ sẽ cho
riêng một mình. Ấy là thể lệ trong lời nghị ngày mùng
9 tháng 6 năm nay, có ý để mà làm cho chắc việc phân
chia điền đất cho phép công bình”.
Nhìn lại sự kiện xưa hơn trăm năm, ta thấy quả là có
sự ưu đãi dành cho người của chính quyền làng xã, và
dành cho Hội đồng Quản hạt do Pháp dựng lên, và đặc
quyền cho viên chức cấp Nam Kỳ có lẽ sẽ cho “riêng
một mình”. Thế là tham nhũng, cậy quyền cậy thế lan
tràn, từ cấp làng xã, đến cấp Hội đồng (bù nhìn) và cấp
Nam Kỳ.
