49
rơi xuống, làm ướt áo người qua kẻ lại. Đồng bào gọi
đó là “mưa lá me”. Tàng lá cây me là nơi ẩn náu của
muỗi, người ở tầng lầu 1 hoặc 2 mà trước cửa có thân
hoặc ngọn cây me che khuất thì trong phòng rất ẩm
thấp, thiếu ánh nắng.
Trước năm 1900, dinh Thống đốc Nam Kỳ (nay Bảo
tàng Cách mạng, đường Lý Tự Trọng), dinh thự Bưu
Điện, nhà thờ Đức Bà, dinh toàn quyền Đông Dương
(hội trường Thống Nhất, trước đó là cơ ngơi cũ), Tòa án
(nay hãy còn, đường Nam Kỳ Khởi Nghĩa), Cầu đường
(góc Lê Lợi, Nam Kỳ Khởi Nghĩa) đã hoàn thành. Thêm
khám lớn Sài Gòn và nhà tù Côn Đảo. Tội phạm chính
trị, những người chống đối ách đô hộ của Pháp có thể
bị đày qua đảo Bòn-Bon (La Réunion, Đông châu Phi)
hoặc tận miền Trung châu Mỹ (Guyane) những nơi đó
là thuộc địa xưa của Pháp. Hoặc đưa qua Pháp, đến cảng
Tu-lông để làm lao công khổ sai. Cảng này ở miền Nam
nước Pháp, bên bờ Địa Trung Hải, có xưởng đóng tàu
của hải quân.
Tạo mặt bằng ổn định cho Sài Gòn là khó vì sông rạch
quá nhiều. Hai trục lộ quan trọng của Sài Gòn, phía nội
thành là hai con rạch, lấp lại trở thành đường Nguyễn
Huệ và Lê Lợi; đường Pasteur, đường Hàm Nghi thời
xưa cũng là rạch. Đời Tự Đức, dân số ít, ít rác rến nên
những kênh rạch ở trung tâm Sài Gòn được sử dụng như
là ống cống thoát nước khá tiện lợi. Nền Nhà hát lớn
cũng là con rạch. Đường Nguyễn Trung Trực thời xưa
