xuất sắc, chẳng thua kém ai. Nhưng nhà cậu nghèo không có đủ tiền cho
cậu ra khỏi luỹ tre xanh. Thấy tiếc cho một cậu bé thông minh hiếu học,
thày đồ đã ngỏ ý phụ giúp gạo tiền cho cậu lên tỉnh học. Năm 1944 cậu đỗ
"đip-lôm". Bằng cấp đó đủ cho cậu xin làm sở tư hoặc thi vào công sở để
có một chức vụ nho nhỏ kiếm tiền trả nghĩa thày đồ, và giúp đỡ gia đình.
Nhưng cậu đã giác ngộ cách mạng, lên chiến khu, diệt Pháp chống
Nhật.
Năm 1945 cách mạng tháng Tám thành công, cậu về thăm nhà với tư
cách một cán bộ Việt Minh! Cậu vẫn nghèo chẳng có gì trả nghĩa cụ đồ,
người thày đồng thời là người tài trợ cho cậu suốt mười một năm theo Tây
học. Gia đình bàn hay là cậu xin làm rể thày, vừa là để tỏ tri ân đáp nghĩa,
vừa là biểu hiện lòng tôn kính ông bà đồ, tỏ tình yêu thương tới cô Sâm,
con gái út của thày.
Lúc đó cô Sâm mới tròn mười sáu tuổi, nhưng phổng phao đậm đà,
mặt hoa da phấn. Cậu Đức nhìn qua đã thấy bằng lòng. Việc mai mối hỏi
xin tiến hành thuận lợi. Vốn có cảm tình sâu sắc với cậu học trò ngoan, nay
lại thành rể hiền thì vui vẻ thuận tình ngay. Còn cô Sâm khi cha mẹ hỏi ý
thì đỏ mặt chạy biến vào trong buồng, gục mặt xuống gồi không nói không
rằng. Bà mẹ theo vào gặng hỏi thì chỉ thấy con gái "Ấm ứ" "Không biết",
"Mặc kệ"! Thế là câu chuyện coi như xong.
Đến ngày cưới, động phòng đêm tân hôn cậu mợ mới nói chuyện với
nhau. Cậu nói mợ chỉ nghe và đáp lại bằng nụ cười hay tín hiệu lắc, gật!
Đôi vợ chồng trẻ sống bên nhau được năm ngày thì cậu lại lên tỉnh
công tác, thỉnh thoảng cũng thì thụt đi về nhưng phương tiện rất khó khăn.
Cậu phải đi xe hoả về ga Đồng Văn rồi cuốc bộ hàng chục cây số về nhà.
Nhưng những ngày thanh bình qua đi rất nhanh. Cuộc kháng chiến toàn
quốc bùng nổ, cậu chiến đấu trong lòng thủ đô và sau đó rút ra vùng đồng
bằng hữu ngạn. Những năm 1947-1948, khi nào có dịp đi công tác cậu
