Đúng là Kai phải chết và anh ta hấp hối là đúng, nhưng đối với mình,
Ivan I lyich với tất cả tư tưởng tình cảm của mình, đối với mình đó là
chuyện khác. Và không có lẽ nào mình lại phải chết. Điều đó khủng khiếp
quá.
Ông cảm thấy như vậy.
"Nếu như mình phải chết, như Kai, thì chắc mình phải biết chứ, chắc
tiếng nói bên trong phải bảo mình chứ, nhưng trong mình không hề có
những chuyện đó; cả mình và tất cả bạn bè của mình đều hiểu rằng chuyện
đó hoàn toàn không giống như đối với Kai. Còn bây giờ cơ sự như thế đấy!
- Ông tự nhủ. - Không có lẽ nào. Không có lẽ nào: - nhưng nó lại thế đấy.
Thế là thế nào? Làm sao mà hiểu được chuyện đó?"
Ông không thể hiểu được và cố gắng xua đuổi ý nghĩ đó, xem nó là
một ý nghĩ sai lầm, không đúng, bệnh hoạn và dùng những ý nghĩ khác,
đúng đắn, lành mạnh để gạt bỏ nó. Nhưng ý nghĩ đó, không phải chỉ là ý
nghĩ, mà tựa hồ như một thực tại, lại tới và đứng sừng sững trước mặt ông.
Ông lần lượt kêu gọi các ý nghĩ khác tới thay thế ý nghĩ đó, hy vọng
tìm ở chúng một chỗ dựa. Ông mưu toan quay trở lại với những cách suy
nghĩ trước đây, chúng che lấp, ngăn ông, trước hết, khỏi nghĩ tới cái chết.
Nhưng điều kỳ lạ là mọi cái trước đây che lấp, thủ tiêu ý nghĩ về cái chết,
giờ đây đã không thể có tác dụng đó nữa. Thời gian gần đây, Ivan I lyich
dùng phần lớn thì giờ vào các mưu toan phục hồi những cách cảm nghĩ che
lấp cái chết trước đây. Khi thì ông tự nhủ: "Hãy bắt tay vào công vụ, bởi
mình đã sống chính vì công vụ". Và ông đi đến tòa án, xua đuổi khỏi mình
bất kỳ mối hoài nghi nào. Ông trò chuyện với đồng nghiệp và ngồi lơ đãng,
theo thói quen cũ, đưa cặp mắt trầm ngâm nhìn công chúng, hai cẳng tay
gầy guộc tựa lên thành ghế bành bằng gỗ sồi như lệ thường, nghiêng mình
về phía một bạn đồng nghiệp, khởi sự công việc, thì thào với nhau và sau
đó ông bỗng ngước mắt lên, ngồi ngay ngắn lại, thốt ra một số lời lẽ quen
thuộc và bắt đầu công việc xét xử. Nhưng bỗng nhiên đến giữa chừng, cơn
