"Có, không", không rời cặp mắt hằn học khỏi ông ta và sau cùng ông
nói:
- Ông cũng biết rằng ông không thể giúp gì được, vậy hãy thôi đi.
- Chúng tôi có thể làm dịu đau, - bác sĩ nói.
- Cả điều ấy ông cũng không thể làm được, ông thôi đi.
Bác sĩ bước ra phòng khách và báo cho Praskôvia Phêđôrốvna biết
rằng tình hình rất nguy kịch và chỉ còn có một phương sách là dùng thuốc
phiện để làm dịu đau đớn, những đau đớn hẳn là khủng khiếp.
Bác sĩ nói rằng, những đau đớn thể xác của ông là khủng khiếp. Điều
đó đúng, nhưng những đau đớn tinh thần của ông còn khủng khiếp hơn
những đau đớn thể xác, ông bị giày vò chính là vì thế.
Những đau đớn tinh thần của ông là ở chỗ, đêm hôm ấy khi nhìn
khuôn mặt ngái ngủ, đôn hậu, có gò má cao của Ghêrasim, ông bất chợt
nghĩ: Thế ngộ quả thực toàn bộ cuộc đời mình, cuộc sống có ý thức của
mình "không ổn" thì sao.
Trước đây ông cho rằng dứt khoát không thể nào nghĩ là ông đã sống
không ra sống, bây giờ ông nghĩ điều đó có thể là sự thật. Ông đã từng có
những ý định đấu tranh không rõ rệt chống lại điều mà những người ở chót
vót trên cao cho là tốt và lập tức gạt bỏ những ý định đó, bây giờ ông nghĩ
rằng những ý định đó có thể là chính đáng, còn mọi điều khác có thể là
không ổn. Cả công vụ của ông, cả việc thu xếp cuộc sống, cả gia đình của
ông lẫn những mối quan tâm về xã hội và công vụ kia, mọi cái đó đều có
thể là không ổn. Ông định bảo vệ tất cả những cái đó trước mình. Bỗng
nhiên ông cảm thấy tất cả chỗ yếu của những gì ông đang bảo vệ. Và chẳng
làm thế nào mà bảo vệ được.
