8.5.2. Tự phối - tự thụ tinh
Đây là hình thức sinh sản hữu tính mà một cá thể có thể hình thành cả
giao tử đực và giao tử cái, rồi giao tử đực và giao tử cái của cá thể này tự
thụ tinh với nhau. Đó là hình thức tự thụ tinh ở các loài lưỡng tính sinh. Ví
dụ, cơ thể hải miên (bọt biển) chỉ gồm hai lớp tế bào (lớp ngoài và lớp
trong), chưa có cơ quan sinh sản phân hóa. Một loại tế bào của thành cơ thể
giảm phân để hình thành tinh trùng có roi di động được hoặc trứng bất
động. Cơ thể cầu gai có cả cơ quan sinh dục đực sản sinh tinh trùng và cơ
quan sinh dục cái sản sinh trứng. Tinh trùng và trứng của chúng có thể tự
thụ tinh cho nhau tạo hợp tử.
8.5.3. Giao phối - thụ tinh chéo
Đây là hình thức sinh sản hữu tính phổ biến nhất trong đó có hai cá thể,
mỗi cá thể sản sinh ra tinh trùng hoặc trứng rồi hai loại giao tử đực và cái
này thụ tinh với nhau. Ví dụ, giun đất là động vật lưỡng tính, nhưng không
thể tự thụ tinh mà thụ tinh chỉ xảy ra giữa tinh trùng và trứng của hai cá thể
khác nhau. Đa số động vật bậc cao như giun tròn, thân mềm, chân khớp,
động vật có xương sống, phân hóa giới tính thành cá thể đực và cái; cá thể
đực có cơ quan sinh dục đực (tinh hoàn) sản sinh ra tinh trùng, cá thể cái có
cơ quan sinh dục cái (buồng trứng) sản sinh ra trứng. Tinh trùng thụ tinh với
trứng tạo hợp tử mang hệ gen tổ hợp của hai “bố” “mẹ”, do đó có tính đa
dạng di truyền lớn hơn so với tự thụ tinh.
8.5.4. Thụ tinh ngoài
Đa số động vật ở nước thường đẻ trứng và xuất tinh trùng vào nước. Các
giao tử sẽ gặp gỡ nhau một cách ngẫu nhiên. Đó là phương thức nguyên
thủy nhất và ít kết quả được gọi là sự thụ tinh ngoài. Đối với động vật có
hình thức thụ tinh ngoài, các cơ quan sinh dục ngoài (thứ sinh) chưa có, chỉ
có các ống dẫn làm nhiệm vụ dẫn giao tử ra ngoài. Các động vật thụ tinh
ngoài thường là động vật ở nước (ví dụ cá) và thường sản sinh số lượng tinh
trùng và trứng rất nhiều.
8.5.5. Thụ tinh trong
