69
Cuộc sống nhiệm mầu
rằng chỉ quán là nhân, mà niệm hay định tuệ
là quả. Mặt khác, cũng có thể nói chỉ là nhân,
quán là quả; hoặc định là nhân, tuệ là quả.
Mối quan hệ nhân quả như nói trên là giới
hạn trong mặt suy diễn mà nói. Trong thực tế,
khi đạt được chánh niệm thì chánh niệm đó
vừa là nhân mà cũng vừa là quả. Chánh niệm
soi chiếu vào các đối tượng của tâm, nhưng
cũng đồng thời soi chiếu chính nó. Như một
ngọn đèn, không chỉ tỏa sáng chung quanh, mà
cũng chiếu sáng chính nó, nhờ đó mà ta nhìn
thấy được ngọn đèn. Hiểu theo cách này, chánh
niệm bao gồm trong nó cả chỉ và quán, cả định
và tuệ. Các yếu tố này đồng thời xuất hiện ngay
khi trong tâm ta có chánh niệm.
Nhận thức như vậy hoàn toàn phù hợp trong
ý nghĩa không gian cũng như thời gian. Như
ngọn đèn vừa thắp lên thì đồng thời soi sáng cả
chung quanh và tự thân nó. Chánh niệm vừa có
được thì tâm an định mà cũng đồng thời có sự
nhận biết, thấy rõ. Đó là chỉ và quán đồng thời
đạt đến, định và tuệ cùng lúc có được. Như vậy,
nhân và quả tuy hai mà một, đều có mặt đồng
