SỐNG TRÊN ĐÁ - Trang 23

đi chợ, đi nương, đi lên rừng, đi gùi nước, đi phơi sợi lanh cũng đều được
gần đá. Đá còn cho con người cái ăn nuôi dưỡng sự sống, con người trồng
cấy trên đá, hạt lúa hạt bắp nẩy mầm trên đá. Cái nương của người Mông
luôn thấp thoáng bóng dáng của đá. Có cái nương ít đất quá hạt bắp không
lên được con người lấy đá xếp quây lấy đất, hoặc gùi đất từ chân núi lên thả
vào từng hốc đá làm thành nương trồng ngô. Con người cứ như con ong
cần mẫn làm lụng, mãi đến khi cây lớn lên xoá dần đi màu xám của đá mới
thấy lòng vui lên ít nhiều. Khi cây cho bắp, hạt lép nhiều hơn hạt mẩy lòng
người lại thấy buồn nhưng con người vẫn phải sống, vẫn phải vươn lên và
công việc của năm sau lại được lặp lại.
Nếu bạn đến quê tôi, bạn sẽ gặp những bức tường đá xếp rất gọn ghẽ và rất
đẹp bao quanh ngôi nhà. Mọi người nghĩ rằng khi xếp đá quanh nhà làm
hàng rào sẽ được đá bảo vệ không cho con ma ác đến gần, con người không
bị đau yếu tật bệnh,... Hàng rào đá còn giúp con người canh giữ tài sản, tạo
nét thẩm mĩ cho ngôi nhà. Có hàng rào được xếp cả năm mới xong, đá
được chọn lựa rất cẩn thận, giữa hòn nọ với hòn kia không có khe hở, có
như vậy hàng rào mới chắc chắn. Họ kị nhất hàng rào được xếp lên mà bị
đổ xuống, đó là điềm không tốt, con người không được thần đá bảo vệ nữa.
Vì vậy việc làm hàng rào không bao giờ được làm qua loa. Việc xếp đá
phải nhờ người khéo tay, hòn đá đầu tiên phải đặt theo hướng thầy mo chỉ,
đó là hòn đá quan trọng, là điểm mấu chốt tạo nên bức tường, là nơi thần đá
ở và làm công việc bảo vệ cho gia đình sau này.
Khi một người được tổ tiên gọi về, cô giáo bảo là về với đất nhưng cái điều
tôi nhìn thấy lại khác. Người chết được mang lên núi, chọn một hốc đá theo
hướng mà thầy mo tìm ra và bảo đó là nơi người chết nằm xuống, nếu
không có hốc đá thì con cháu phải đào, công việc rất khó nhọc nhưng cái
hướng nằm là quan trọng. Đặt người chết vào đó rồi lấy đá xếp lên, là nam
thì xếp bảy bậc, là nữ thì xếp chín bậc. Đá sẽ bảo vệ thây ma được vẹn
toàn, đá ủ ấm cho tấm thân đã lạnh đi khi ở dương thế.
Trong tâm linh người Mông, so sánh giữa các thần, thần đá chiếm một vị trí
khá quan trọng. Vào các ngày lễ, tết con người thường cúng thần đá. Thần
đá nằm trong tảng đá to gần nhà ở, hay gần đường đi. Đặc biệt thần đá còn