cáo cho Stalin”. Việc Vasilevsky không có ban bệ và tổng hành dinh dường
như càng khẳng định vai trò phụ tá của ông.
Tôi cũng xác minh lại bài viết ban đầu nêu chi tiết về những động thái của
Zhukov trong thời kỳ trước khi diễn ra hai chiến dịch. Nhật ký của Zhukov
cho thấy một cách thuyết phục, ông đã dành quá nhiều thời gian tính kế cho
Chiến dịch Sao Thiên Vương xung quanh Stalingrad hơn là cho Chiến dịch
Sao Hỏa ở mặt trận Kalinin. Chỉ riêng từ 1 tháng 9 đến 19 tháng 11 năm
1942, Zhukov đã ở Moskva 19 ngày, trong đó chỉ tám ngày rưỡi ở mặt trận
Kalinin và không dưới 52 ngày rưỡi ở trục Stalingrad
. Sự chênh lệch khá
lớn này chắc chắn chứng minh cho luận điểm rằng Zhukov “ám ảnh” với
Chiến dịch Sao Hỏa còn Vasilevsky thì như kiểu dạng một viên chỉ huy tối
cao độc lập của Chiến dịch Sao Thiên Vương ở miền nam. Nó cũng nói rất
nhiều về việc kế hoạch chiến lược ưu tiên Sao Thiên Vương hơn là Sao Hỏa.
Giáo sư Rzheshevsky sau đó có gửi tôi một bản sao những tính toán của
Hiệp hội các Nhà Sử học Nga về Thế chiến II về toàn bộ vấn đề. Trong khi
ca ngợi Glantz vì toàn bộ những nỗ lực của ông trong việc vén lên quá nhiều
chi tiết về Chiến dịch Sao Hỏa, kết luận chung của họ vẫn là Sao Thiên
Vương vẫn luôn được nhắm đến như là chiến dịch chủ đạo còn Sao Hỏa chỉ
là một đòn nghi binh. Theo quan điểm của họ, dấu hiệu chủ đạo là cách bố
trí đạn dược bộ binh tương ứng cho từng nơi: lượng đạn phân phối cho từng
khẩu pháo ở chiến dịch vây hãm Stalingrad cao hơn tới 80% so với mỗi
khẩu ở Chiến dịch Sao Hỏa. Họ cảm thấy chỉ nguyên dữ liệu này đã có thể
đi đến kết luận. Rõ ràng còn phải xác minh lại nhiều thứ trong đề tài này,
nhưng tôi sợ rằng việc không được tiếp cận với những hồ sơ có liên quan tại
Podolsk rồi đây sẽ càng làm cho nhiệm vụ trở nên vô cùng khó khăn.
Stalingrad không chỉ quan trọng bởi nó là biểu tượng vĩ đại của chủ nghĩa
anh hùng Soviet trong Thế chiến II. Đó cũng là bước ngoặt tâm lý của cuộc
chiến. (Bước ngoặt địa chính trị đến sớm hơn, vào tháng 12 năm 1941, với
việc lực lượng của Hitler bị đẩy lùi khỏi Moskva và việc Mỹ nhảy vào cuộc
chiến). Cho nên tin tức về việc Paulus đầu hàng được phát đi trên khắp thế
giới, cuối cùng đã thuyết phục người dân khắp nơi rằng Quốc xã sẽ không
